از ناصر الدین شاه تا آقای عظما

از ناصرالدین شاه تا آقای عظما

(از كتاب خاطرات حاج سياح)

.......جماعت عمامه به‌سر همه جا را پر کرده‌اند و همه مقامات را صاحب شده‌اند
کسی نمی‌داند کداميک از آنها فهم و سواد دارد و کدام ندارد. همه نام آيت‌الله وحجت‌الاسلام و شيخ و ملا دارند و کارشان اين است که به اسم شريعت هر چه می‌خواهند بکنند و جلوِ هر چه را که نمی‌خواهند بگيرند. تکفير می‌کنند. معامله بهشت و جهنم می‌کنند. کسی جرئت ندارد بگويد آقا دروغ می‌گويد، زيرا بيرق واشريعتا بلند می‌شود
به آنها ايراد می‌گيری، می‌‌گويند ايراد به مجتهد جايزنيست. تکذيب می‌کنی مثل اين است که خدا و پيغمبر را تکذيب کرده‌ای
به هيچ آخوند گردن كلفتی نمی‌توان گفت که مجتهد نيست يا عادل نيست، زيرا جمعی قلچماق پشت سرش دارد که هرچه بگويد می‌کنند

و اما مردم . گرد اندوه بر روی همه نشسته. رنگ‌ها زرد، بدن‌ها لاغر، لباس‌هاکثيف، لب‌ها آويخته، چشم‌ها بر زمين. گويا خرمی و نشاط از اين مملکت بار بسته است و به غير از نوحه و گريه چيزی نمانده است
آنچه از اسلام باقی است زيارت رفتن و نماز جمعه خواندن و نعش کشی است

( خاطرات حاج سیاح- یکصد و پنجاه سال پیش)