اندر احوال رقاصان اسلامی

چنين گويد الامير السابق القاليفرنيا ! مولانا حسن بن علی بن خليل بن کيکاووس بن بنداد بن ساسان؛ مسمی به اسم مبارکه ی گيله مرد - از دارالمرز گيلان - با فرزند خويش که :

ای فرزند ! بدان و آگاه باش که : یکی از غرايز بشری آنکه بهنگام وجد و سور طريق وقار بنهد و حلیه طمانينه بيفکند و چونان رضيع منفطم ! ايادی و رجلين به وجهی موزون به حرکت آرد ، و اين چنين حالت را در اصطلاح " رقص " گويند .
همانگونه که در کتاب مستطاب " التفاصيل " منقول است رقص خود بر دو قسم است:

نخست آنکه رقاص . به اراده خويش بر عرصه شود و جفت در بغل گيرد و به نغمات موزون به رفتار آيد و متانت از دست ننهد و صيانت ذات مرعی دارد و اين رقص را در اصطلاح رقص غربی گويند.

دو ديگر از اقسام رقص ؛ رقص ملايی است که ملايان و مجتهدان و آيات عظام و فقيهان را بر آن وقوفی کامل است . و آن چنان باشد که کوسه ای رقاص از کيسه ديگران اجير شود و مزد گيرد و به دلخواه اجانب به محافل ايشان شود و قر دهد و کرم ريزد و بشکن زند و مجسمه شود و نشيمنگاه بخاطر التذاذ آنان طاحونه وار به چرخش آورد و حضار به خنده افکند ؛ چنانکه شاعر ميفرمايد:

نازم به قرشمالی ات ای کوسه ی رقاص
کز هر طرفی باد وزد ؛ نان تو چرب است
قر ريز و بجنبان و قميش آی ؛ که امروز
استاد ترا زر به کف و پنجه به ضرب است

ای فرزند ! بدان و آگاه باش که خدای عز و جل جهان را نه از بهر نياز خويش آفريد و نه بر خيره آفريد ؛ بل بيافريد بر موجب عدل و بياراست بر موجب حکمت .

ای فرزند ! امروز تا در اين سرای سپنجی بايد که بر کار باشی و زادی که سرای جاودان را شايد برداری ؛ و سرای جاودانی برتر از سرای سپنجی است و زاد او از اين سرای بايد جست که اين جهان چون کشتزاری است که هر چه بکاری می دروی و نيکمردان در اين سرای همت شيران دارند و بد مردان همت سگان .
ومن الله التوفيق !!
-----------------------------------------------------

** با درود به روان فریدون توللی که این نوشته با ناخنک زدن از " التفاصیل " فراهم آمد