نود و هفت سال پیش - در نهم آبان ۱۳۰۴ خورشیدی- مجلس پنجم شورایملی با تصویب ماده واحده ای انحلال سلسله قاجاریه را اعلام کرد و بدین ترتیب دفتر فرمانروایی خاندان قاجار پس از ۱۳۰ سال برای همیشه بسته شد . این ماده واحده توسط سید محمد تدین نایب رییس مجلس شورای ملی که از هواداران رضا خان میر پنج بود به مجلس ارائه شده بود .
احمد شاه که در اروپا بسر می برد برای حفظ تاج و تخت خود تصمیم گرفت به ایران برگردد اما رضا خان و هواداران او بر آن شدند تا از بازگشت او جلوگیری کنند . به همین سبب نا آرامی هایی در گوشه و کنار ایران روی داد و بلوای نان احمد شاه را از بازگشت به ایران ترساند
در مهر ماه همین سال رضا خان وقتی پشتیبانی دو دولت روس و انگلیس را نسبت به تغییر سلطنت در ایران دید دیگر مانعی در برابر خود نمی دید لاجرم مجلس را شدیدا تحت فشار گذاشت و علی اکبر داور و عبدالحسین تیمور تاش و محمد تدین از اعضای برجسته فراکسیون تجدد توانستند اکثریت مجلس را با خود همراه کنند . در بیرون از مجلس هم گروهی در مدرسه نظام اجتماع کردند و با توزیع شبنامه ها خواهان خلع قاجاریه شدند .
احمد میرزا - احمد شاه بعدی - بهنگام فتح تهران توسط مشروطه خواهان و تبعید محمد علیشاه به روسیه در حالیکه هنوز بیش از دوازده سال نداشت به پادشاهی ایران برگزیده شده بود .
اگرچه در زمان فتح تهران و خلع محمد علیشاه بسیاری از آزادیخواهان خواستار انقراض سلسله قاجاریه بودند اما چون بر اساس بند هفتم معاهده ترکمنچای روس ها متعهد شده بودند که وارثان تاج و تخت ایران فقط باید از خاندان عباس میرزای قاجار باشند مجلس عالی رجال و بزرگان مشروطه خواه ایران پس از بحث و‌گفتگوی بسیار تصمیم گرفت برای حفظ بند ۳۷ قانون اساسی مشروطیت احمد میرزا تنها پسر شاه مخلوع را بعنوان شاه جدید انتخاب کند اما بدلیل کم سن و سال بودن احمد میرزا مجلس دوم شورایملی علیرضا خان عضدالملک را در آذر ماه ۱۲۸۸ خورشیدی نایب السلطنه ایران کرد که آنهم اجل مهلتش نداد و پس از چند ماه در گذشت .
پس از او‌ابوالقاسم خان قراگوزلو ملقب به ناصر الملک از رجال سرشناس عصر ناصری در اوایل مهر ۱۲۸۹ با تصویب مجلس دوم نایب السلطنه شد و ۴۶ ماه در این مقام باقی ماند و توانست بزور تفنگ مشروطه خواهان را خلع سلاح کند و بسیاری از چهره های برجسته جنبش مشروطیت را به زندان و تبعید بفرستد و مجلس شورایملی را منحل و همه روزنامه ها را تعطیل کند .
احمد شاه که حوصله دربار و سیاست و مجلس و سیاستمداران و جنگ و جدل های بی پایان سیاستمردان را نداشت چنان در لذت سفرهایش به اروپا غرق بود که مردم ایران به او لقب « احمد علاف» داده بودند و شکسته شدن پایه های سلسله پادشاهی خاندانش را ندید .
رضا خان در شهریور و مهر ۱۳۰۳ با حمله به خوزستان شورش خزعل را سرکوب کرد و مقدمات سلطنت خود را فراهم ساخت .
رضا خان برای به ثمر رساندن تلاش های چند ساله اش از اهرم مجلس شورایملی و نمایندگانی که تعداد شان به هشتاد نفر میرسید استفاده کرد و ماده واحده خلع قاجاریه را در نهم آبان ۱۳۰۴ از تصویب مجلس گذرانید .
ماده واحده از اینقرار بود :
« مجلس شورای ملی بنام سعادت ملت ، انقراض سلسله قاجاریه رااعلام نموده و حکومت موقتی را در حدود قانون اساسی و قوانین موضوعه مملکتی به شخص آقای رضا خان پهلوی واگذار میکند .تعیین تکلیف قطعی حکومت موکول به نظر مجلس موسسان است که برای تغییر مواد ۳۶ و ۳۷ و ۳۸ و ۴۰ متمم قانون اساسی تشکیل میشود »
دکتر محمد مصدق در این جلسه سخنانی گفت که آگاهی و تیز بینی و آینده نگری او را بخوبی نشان میدهد. مصدق گفت :
«رضا خان خدمات بسیار ارزنده ای چه بعنوان وزیر جنگ چه بعنوان رییس الوزرا به کشور کرده است ، کشور همچنان به خدمات او احتیاج دارد ، در حالیکه اگر او شاه بشود از آنجا که طبق قانون اساسی مشروطیت پادشاه از مسئولیت مبرا است دیگر نمی تواند به کارهای اجرایی بپردازد ، در نتیجه با واگذاری پادشاهی به او عملا یک نیروی اجرایی توانمند و وطن پرست و پرکار را از دست میدهیم و اگر رضا خان بخواهد بعد از رسیدن به شاهی در امور اجرایی دخالت کند این خلاف قانون اساسی است. در مملکت مشروطه رییس الوزرا مهم است نه پادشاه ، اگر ما قائل شویم که آقای رییس الوزرا پادشاه بشوند ، آنوقت در کارهای مملکت هم دخالت کنند و همین آثاری که امروز از ایشان ترشح میکند در زمان سلطنت هم ترشح خواهد کرد .شاه هستند . رییس الوزرا هستند . فرمانده کل قوا هستند. بنده زیر بار این حرف هانمی روم اگر حتی سرم را ببرند .
آقای سید یعقوب ! شما مشروطه خواه بودید . شما آزادیخواه بودید.حالا عقیده شما این است که یک کسی در مملکت باشد که هم شاه باشد هم رییس الوزرا و هم حاکم ؟
پس خون اینهمه شهید راه آزادی بیخود ریخته شد ؟»
در این رای گیری تاریخی۲۶ نفر از نمایندگان مجلس - از جمع ۱۱۰ نماینده- حضور نیافتند
سر انجام رای گیری صورت گرفت ، هشتاد رای موافق به طرح انقراض قاجاریه دادند. چهار رای مخالف و ۲۶ نماینده غایب بودند .
پس از رای گیری شلیک توپ به نشانه خلع احمد شاه و برچیده شدن سلسله قاجاریه صورت گرفت و بدین ترتیب تاریخ ایران بار دیگر ورق خورد .
روز یکشنبه پانزدهم آذر ۱۳۰۴ خورشیدی مجلس موسسان تشکیل شد . جلسات آن یک هفته ادامه داشت و در ساعت هفت بعد از ظهر روز ۲۱ آذر این مجلس با اکثریت ۲۵۷ رای موافق از مجموع ۲۶۰ نماینده حاضر ، اصول ۳۶و ۳۷و ۳۸و ۴۰ قانون اساسی را اصلاح و سلطنت را رسما به خاندان پهلوی منتقل کرد .
روز ۲۴ آذر ، رضا خان با تشریفات خاصی به مجلس شورایملی رفت و پس از سخنان کوتاهی در برابر قرآن زانو زد و سوگند خورد به قانون اساسی مشروطیت وفا دار باشد . حالا دیگر او رسما رضا شاه پهلوی شده بود .
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر