تفریح المسایل

کتاب « تفریح المسائل » هادی جان خرسندی را میخوانم. انگار دارم موش و گربه عبید زاکانی را میخوانم .هم خواندنی است و هم تامل کردنی.

با خواندن کتاب تفریح المسائل آدمیزاد می خندد و آنگاه درنگی میکند و از خود می پرسد : چرا و چگونه به ژرفای چنین خواری و مذلت فرو افتادیم ؟

مقلد جان ، اگر یک مجتهد مرد

وجود نحس او را مرده شو برد

برو دنبال آنکه زنده باشد

که از تاپاله بهتر سنده باشد

ندارد حرف آنها آنچنان فرق

که در بول اند و غایط هر دوتا غرق

یکی گوید بخور گه را به انگشت

یکی گوید بخور یکباره با مشت

تو تا از کف ندادی اشتها را

عمل کن رهنمود هر دو تا را ....

کتاب

کتاب

برادرم ده دوازده ساله بود میخواست مسیحی بشود . نمیدانم چه کسی زیر پایش نشسته بود و میخواست از او یک جناب موسیو قاراپتیان بسازد.

برادرم اهل کتاب و کتابخوانی نبود . با همان درس و مشق مدرسه هزار جور گرفتاری داشت .

تا بخواهد آن دیپلم کوفتی اش را بگیرد دو‌بار رفوزه شده بود . یکسال زود تر از من مدرسه رفته بود اما یکسال دیر تر از من دیپلم اش را گرفته بود ، آنهم با چه والزاریاتی!

حالا چپ و راست برایش کتاب و مجله میآمد . انواع و اقسام انجیل ها و مجله های تبلیغی . من از همان هشت نه سالگی با هیچ خدا و پیغمبری میانه ای نداشته ام . آخوند محله مان - آقای جزایری - چو انداخته بود که پسر حاجی فلانی بابی شده است ! من اصلا نمیدانستم بابی چیست . بعد تر ها از زبان همین آقای جزایری شنیدم که روی منبر میگفت بابی ها با خواهرشان همخوابگی میکنند !

انجیل مرقس و انجیل متی و انجیل لوقا و انجیل یوحنا را همان زمان ها خواندم . از داستان هایش خوشم میآمد.

برادرم هیچوقت مسیحی نشد . مسلمان هم نشد . هرهری مذهب هم نشد . اصلا با کتاب و کتابخوانی میانه ای نداشت تا مسلمان و گبر و کافر و یهودی بشود . اهل رفیق بازی هم نبود . میرفت مدرسه و میآمد خانه و با گل ها و گلدان ها سرگرم می‌شد . من اما با عالم و آدم رفیق بودم .

یکبار هم نمیدانم چه مرضی گرفته بود دست به غذا نمیزد . غذا نمی خورد . دو سه ماه غذا نمی خورد . مادر بیچاره ام باید با هزار زور و زحمت یک تکه نان توی دهانش میگذاشت و هزار بار قربان صدقه اش میرفت تا آن تکه نان را با یک لیوان آب قورت بدهد .یک گوسفند هم نذر بقعه آسید رضی کیا کرده بود . چه تب و تابی هم داشت مادر بیچاره !

همان انجیل خوانی مرا کتابخوان کرد . پول هایم را جمع میکردم و از کتابفروشی آقای سعادتمند مجله میخریدم و میخواندم . هر هفته هم یک پنج قرانی میدادم و مجله ای از مدیر مدرسه مان آقای کنارسری میگرفتم که کاغذش عطر مخصوصی میداد . اسمش یادم نمانده است ، اما داستان های دنباله دارش شوق کتابخوانی را در من صد چندان کرد .یواش یواش پایم به کتابخانه عمومی شهر مان هم باز شد . آنجا در خیابان پهلوی روبروی بیمارستان پهلوی کنار ورزشگاه پهلوی کتابخانه جمع و جوری بود که آقای محسنی آزاد دبیرادبیات مان دستم را گرفت و برد آنجا . سفارش کرد کتاب های صادق هدایت را نخوانم . میگفت آدمیزاد را به خود کشی میکشاند . من اماحاجی آقا و سگ ولگرد و سه قطره خون را همانجا دزدکی خواندم و خودکشی هم نکردم ، چند صفحه بوف کور را هم خواندم اما چیزی حالیم نشد . هنوز هم چیزی حالیم نمی شود .

آرزوهای بزرگ چارلز دیکنز را دو روزه خواندم . شبانه روز خواندم . خورد و خواب از یادم رفته بود .

آقای محسنی آزاد مرا با خانلری آشنا کرد . شعر بلند «عقاب »را حفظ کردم و در کلاس خواندم . بی هیچ تته پته ای . آقای محسنی آزاد کیف می‌کرد .

گشت غمناک دل و جان عقاب

چو‌از او‌دور شد ایام شباب

دید کش دور به انجام رسید

آفتابش به لب بام رسید ....

یک همکلاسی دیگری داشتم بنام علی رکنی. علی رکنی تهرانی بود . یکی دو ماه همکلاسی ام بود . او مرا با نیما آشنا کرد . من تا آنروز اسم نیما را نشنیده بودم . بگمانم آقای محسنی آزاد با نیما میانه ای نداشت . گمان کنم از طرفداران المعجم فی معاییر اشعار العجم بود . علی رکنی منظومه افسانه نیما را بدستم داد و گفت بخوان . خودش چند بیتی را با آن صدای آهنگینش برایم خواند و گفت بخوان.

کمی که بزرگ‌تر شدم بیگانه آلبر کامو را نه یک بار نه دو بار بلکه ده بار خواندم . آنوقت ها بود که یواش یواش سر و کله بزرگ علوی و جمالزاده و صادق چوبک پیدا شد و لنگان لنگان با غلامحسین ساعدی و احمد محمود و علی اشرف درویشیان آشنا شدم . درویشیان مرا با دنیای بینوایان و درماندگان آشنا کرد . با همسایه های احمد محمود برای نخستین بار با « عشق ممنوع» آشنا شدم . با غلامحسین ساعدی از خیاو به کوره پزخانه های اطراف ورامین پریدم .

ویکتور هوگو و داستایوفسکی و تولستوی وپوشکین و آنتون چخوف و موریس مترلینگ و جان اشتاین بک و ارنست همینگوی مونس روزگار نوجوانی ام شدند و مرا با خود به کهکشان های دور کشاندند . دور دور دور .

حالا اینجا در پیرانه سری نگاهی به پشت سرم می اندازم و میگویم : کاشکی بیشتر خوانده بودم . کاشکی با دقت بیشتری خوانده بودم. کاشکی آنقدر زنده میماندم تا بتوانم همه کتاب های عالم را بخوانم !!!

چه آرزوهای دور و درازی ؟

عیدی نوا جونی به بابا بزرگ

هرسال نوروز نوا جونی به بابا بزرگ یک اسکناس یک دلاری عیدی میدهد .

این هم از عیدی امسال مان !

آرشی جونی اماهنوز یک عیدی به بابا بزرگ بدهکار است

بهار

همین گوشه کنار ها . حیاط خانه ما.

نوروز1400

+3

سی و هشتمین سفره هفت سین در خارج از خاک وطن

بقول حافظ:

حدیث هول قیامت که گفت واعظ شهر

حکایتی است که از روزگار هجران کرد

هر سال

پشت شکوفه های بادام

یک تنه می رقصد

و با نای هزار مرغ خوشخوان می خواند

دخترک دیوانه ای که هر تار مویش

به یک رنگ است

و هر بار نامش را می پرسی

سرخ میشود و در چهچه بلبلی می گوید :

بهار

——-

بهار و نوروز خجسته باد

فرجام تان باد به درود و سرود و رامش و آرامش

نوروز فقیران

عید نوروز به راه است و من غمزده لاتم

مگر ایزد دهد از چنگ شب عید نجاتم !

سه پلشک آمد و من باخته ام هستی خود را

بچه آورده زن و آمده مهمان ز دهاتم

نیست در منزل ما آجیل و شیرینی و میوه

نه بود کشمش و نه سنجد و نه توت هراتم

لات و بی پولم و تا خرخره ام قرض رسیده

اگر انصاف دهی مستحق وجه زکاتم

خوب در تخته بی پولی و عسرت شده ششدر

پاک در عرصه شطرنج غم حادثه ماتم

کنم آزاد از این زندگی سخت خودم را

اگر امضا ننماید ملک الموت ؛ براتم

پیش دونان نکنم بهر دو نان قامت خود خم

با وجودی که به سفره نبود نان بیاتم

نفکنم چین به جبین با همه سختی و نداری

میکشم بار عذاب و خوشم آید ز ثباتم

نه مرا هست چو مجنون صنمی ثانی لیلی

نه که چون حافظ شیراز بود شاخ نباتم

کاسه لیسی نبود کار من ای حاسد خائن

شکر ایزد که مبرا من از این قسم صفاتم

باختم قافیه را چون که به من صاحب خانه

امر فرموده نما تخلیه این هفته حیاطم

خواستم چونکه کنم پاکنویس این غزلم را

جهت چاپ نهم ؛ تا که بماند اثراتم

کاغذم رفت هوا از وزش باد و بدیدم

که شکسته قلم و ریخته جوهر ز دواتم

این عرایض همه صدق است و یکی نیست دروغی

ارزنی خدعه و تزویر و ریا نیست به ذاتم

همه گویند به چاکر : حرکت کن ؛ برکت بین

ای خدا ؛ بین حرکات و بفزا بر برکاتم

ما به دنیا نرسیدیم به آمال دل خود

دارم امید به عقبی ؛ کنی عالی درجاتم

من که چون خضر ندارم طمع آب حیاتی

ای خدا قطع مکن نان جو و آب قناتم

......

( حسین مجرد )

از عید های دور

خاله ام بچه نداشت . برایش بچه نمیشد . مادرم اما پنج تا بچه داشت . سه تا دختر دو پسر . عید که میشد لباس های نوی مان را می پوشیدیم و پای رادیو می نشستیم تا صدای توپ تحویل سال را از رادیو بشنویم . آقای راشد هم با صدای بسیار قشنگی چیزهایی میگفت که ما فقط مقلب القلوبش را دوست میداشتیم .

اگر تحویل سال به شب افتاده بود بیصبرانه منتظر میماندیم تا آفتاب در بیاید و اول صبحی جست و خیز کنان مثل برق و باد بطرف خانه خاله جان برویم و عیدی مان را بگیریم . اگر هم تحویل سال به روز می افتاد همینکه صدای توپ از رادیو پخش میشد من و خواهر کوچکم شادی کنان و دست در دست هم به خانه خاله جان یورش میبردیم .

خانه خاله جان ، آنجا در دامنه کوه کنار بقعه آسید رضی کیا بود . ده دوازده دقیقه ای با خانه مان فاصله داشت .چشمه آب زلالی هم درست از کنار خانه خاله جان میگذشت .راه باریکه ای را باید میگرفتیم میرفتیم خانه خاله جان . وقتی نفس نفس زنان میرسیدیم آنجا ، خاله جان بغل مان میکرد . ده بار می بوسیدمان .می بوییدمان . ما را می نشاند روی مخده مخملی ویک عالمه شیرینی بما میداد . شیرینی هایی که خودش پخته بود . شیرینی هایی که بوی گلاب میدادند . خاله جان خودش هم بوی گلاب میداد . اتاقش هم بوی گلاب میداد .

شوهر خاله جان - مشدی علی - آدم بسیار آرام و بی سر و صدایی بود . می نشست کنارمان و شیرینی خوردن مان را مهربانانه تماشا میکرد .

خاله جان یک مرغانه رنگ کرده بمن و یک مرغانه هم به خواهرم میداد . جیب هایمان را با نخود کشمش پر میکرد . آنوقت نوبت مشدی علی بود که عیدی مان را بدهد .

مشدی علی کیف چرمی کوچکی را از جیب جلیقه اش بیرون میکشید و یک اسکناس نوی ده تومانی بمن و یکی هم به خواهرم میداد . اسکناس ها هم بوی گلاب میدادند .اصلا انگار زمین و آسمان بوی گلاب میداد

خاله ام بچه نداشت . برایش بچه نمیشد . اما ما را مثل بچه های خودش - بچه هایی که آرزویش به دلش مانده بود - دوست میداشت .

من اسم خاله جان را نمیدانستم . هرگز هم ندانستم . فقط خاله جان صدایش میکردیم .

حالا پس از سالها هر وقت عید میشود آن چهره مهربان خاله جان با آن لبخند زیبای دوست داشتنی اش در ذهن و ضمیرم جان میگیرد . خاله جان هنوز هم بوی گلاب میدهد . عطر گلاب را اینجا - در اینسوی دنیا - حس میکنم . مشدی علی را می بینم که به آرامی کیف کوچک چرمی اش را از جیب جلیقه اش بیرون میکشد و یک اسکناس نوی تا نخورده بمن و یکی هم به خواهرم میدهد .

خاله جان دیگر نیست . مادرم هم نیست . مشدی علی هم نیست . پدرم هم نیست . اما نوروز یاد و نام و عطر و لبخند همه شان را برایم هدیه میآورد .

مادر چه مهربان بود . مادر چقدر ساده و پاک و زلال بود . شب های چهارشنبه سوری اگر آسمان ولایت مان پر ستاره بود مادر از خوشحالی سر از پا نمی شناخت . میگفت امسال درختان گردو ی ما پر بار خواهند شد .

اسماعیل بیدر کجایی میگوید :

وقتی که من بچه بودم

خوبی زنی بود که بوی سیگار میداد .

وقتی که من بچه بودم

زور خدا بیشتر بود .

وقتی که من بچه بودم

غم بود

اما

کم بود

حالا اینجا - در این سر زمین دور دست - نوه ام بسویم میدود و میگوید :

Happy New Year Grandpa

و بعد درنگی میکند و با لهجه شیرین شکسته بسته ای بمن میگوید :

نوروز موباراک بابا بوزوورگ !!

Comments