عینکی روشنفکر

عینکی روشنفکر !!

......بعد از انقلاب بود. داشتم از پهلوی دانشگاه رد می شدم که گفت، «وایسا ببینم»،

برگشتم دیدم یک لات، یک زنجیر هم دستش بود. گفت : «عینکی روشنفکر ، وایسا بینم»،

منهم ایستادم. گفت، «بینم اون چیه زیر بغلت؟»

گفتم کتاب.

گفت، «بنداز دور».

گفتم برای چه؟

گفت، «انقلاب را ما کردیم شماها می خواهید بیایید سر کار؟»

گفتم : ما کاری نداریم، کدام کار؟

گفت، «نه، من زمان انقلاب شیشه ی پنجاه تا بانک را شکستم، تو چند تا را شکستی؟»

دیدم اگر من بگویم که من نشکستم یا اگر چهل و نه تا بگویم مرا می زند، گفتم من پنجاه و یک تا. گفت، «پس برو» و مرا نزد.

( از حرف های غلامحسین ساعدی در گفتگو با ضیا صدقی پژوهشگر دانشگاه هاروارد )

این آقا استاندار جدید استان تهران است

به پاهایش نگاه کنید . بگمانم از زمان حضرت آدم تاکنون رنگ آب و حمام به خود ندیده است .به قول شاعر :

نفس به بوی خوشش مشکبار خواهد شد !

گول نان و پیازش را نخورید . قصر لواسان و حساب بانکی فرنگستانش هنوز مکشوف نشده است . همین روزهاست که رقبا و ‌رفقا پته اش را روی آب بیندازند

زنی با پاهای چوبین ...

زنی با پاهای چوبین ...

نزدیکی های خانه مان ؛ در حاشیه جنگل ؛ بر بلندای تپه ای ؛ آسایشگاهی برای پیران و از کار افتادگان ساخته اند . همان خانه سالمندان که اینجا میگویند :Nursing Homes
من گهگاه ؛ شبی ؛ نیمه شبی ؛ زوزه آمبولانسی را می شنوم که تنوره کشان بسوی این آسایشگاه  - یا بهتر است بگویم آرامسایشگاه - روان است .
 بخودم میگویم : لابد یکی قلبش از کار افتاده است . لابد آن دیگری استخوان هایش ترکی بر داشته و لگن خاصره اش شکسته است . و لابد آن دیگری نفس اش دیگر در نمیآید و همین حالاست که پرونده زندگانی اش برای ابد بسته شود
هر بامداد اما ؛ وقتی میخواهم به سر کارم بروم  پیر زنکی را می بینم که هر دو پایش را از دست داده است.نمیدانم به حادثه ای یا به بیماری مهلک مرموز جانسوزی .

مرغک بال و پر شکسته را میماند . وزنش شاید به سی کیلو نرسد .یکپارچه استخوان است . پوستی و استخوانی . اما هر بامداد با دو پای چوبین از آسایشگاه بیرون میآید و از کمرکش خیابان آهسته آهسته - مورچه وار - بالا میرود و در زیر آفتاب صبحگاهی قدم میزند .
 بخودم میگویم : آدمی را می بینی ؟ می بینی چگونه در این هنگامه درد و رنج و بی دست و پایی ؛ هنوز هم میخواهد همچنان بماند و زنده بماند و از آب و آفتاب وباران و جنگل و مه و دریا و موج و پرنده و لبخند و سلام و صبح بخیر لذت ببرد ؟ چه معجون شگفتی است این انسان ؟!
 آنگاه بیاد آن داستان سعدی می افتم در گلستان همیشه بهارش که :

با طایفه دانشمندان در جامع دمشق بحثی همی‌کردم که جوانی در آمد و گفت : درین میان کسی هست که زبان پارسی بداند؟ غالب اشارت به من کردند. گفتمش خیرست گفت پیری صد و پنجاه ساله در حالت نزعست و به زبان عجم چیزی همی‌گوید و مفهوم ما نمیگردد . گر به کرم رنجه شوی مزد یابی، باشد که وصیتی همی‌کند. چون به بالینش فراز شدم این میگفت:

دریغا که بر خوان الوان عمر
 دمی خورده بودیم و گفتند بس

معانی این سخن را به عربی با شامیان همی‌گفتم و تعجب همی‌کردند از عمر دراز و تاسف او همچنان بر حیات دنیا.
گفتم چگونه‌ای درین حالت؟
گفت: چه گویم؟
ندیده‌ای که چه سختی همی‌رسد به کسی
که از دهانش به در میکنند دندانی؟
قیاس کن که چه حالت بود در آن ساعت
 که از وجود عزیزش بدر رود جانی.

Life in America

Twenty years ago we had Johnny CASH ,Bob HOPE,
And Steve JOBS.
Now we have no CASH , no HOPE and no JOBS!!

گاه

داشتم با خودم فکر میکردم این فرهنگستان زبان خدا بیامرزمان از پسوند « گاه » چه واژه های زیبایی ساخته است :

دانشگاه

زایشگاه

ورزشگاه

اردوگاه

پرورشگاه

باز داشتگاه

بزنگاه

عبادتگاه

آموزشگاه

آسایشگاه

پالایشگاه

خوابگاه

درمانگاه

پرتگاه

صبحگاه

شامگاه

گذرگاه

خلوتگاه

گیجگاه

نهانگاه

دادگاه

خرمنگاه

بارگاه

باشگاه

فرودگاه

و صدها واژه دیگر

اکنون اما در عصر حکومت قمه و قیمه، فرهنگستان زبانش هم واژه ها و ترکیبات عجیب غریب صادر میفرماید.

یک نمونه اش اینکه بجای کراوات میگویند: «گردن آویز زینتی »!

کجا میروی ؟

میرزا غلامحسین خان به رحمت خدا رفته بود .

دوستان و فامیل و رفیقان سابق و اسبق جمع شدند و پیکر مرحوم مغفور مبرور را تا آرامسایشگاهش بدرقه کردند

همسر غلامحسین خان که با روسری توری سیاه و لباس عزا لنگان لنگان همراه سوکواران پشت سر تابوت جناب غلامحسین خان در حرکت بود رو به خانم فخر الدوله کرد و گفت :

میدانی فخری جان ؟ این اولین بار است که میدانم این غلامحسین خان کجا میرود

فغان ز جغد جنگ و مرغوای او

در جنگ اول جهانی علاوه بر قحطی و وبا و مالاریا ، بیماری آنفلو آنزای اسپانیایی که همچون کرونا سراسر جهان را در چنبره خوفناک خود گرفته بود سبب ساز مرگ میلیون ها نفر در ایران شد تا آنجا که برخی از پژوهشگران از جمله آقای مجد در کتاب « قحطی بزرگ » که بر اساس اسناد وزارت خارجه امریکا منتشر کرده است تعداد کل قربانیان این بیماری را بین چهل تا پنجاه در صد جمعیت کشور یعنی حدود هشت میلیون نفرمیدانند .

در نور آباد ممسنی سنگ قبری هست که نشانگر کشتار بی امان مردم ما توسط آنفلو آنزای اسپانیایی است .

بر روی این سنگ قبر چنین نوشته شده است :

« وفات مرحمت پناه علیرضا ولد صدق ملا علی نجات جاوید الله در سنه ۱۳۳۷.

ناخوشی بلایی بر کل ربع مسکون نازل که تمام حکیمان از معالجه آن حیران و سر گردان و از اول شهر صفر تا پانزدهم شهر مذکور تمامی انواع انسان را ، سه قسم و دو قسم آنرا هلاک ، و یک قسم باقی . و آن یک قسم از عهده کفن و دفن بر نیامدند .

علامت ناخوشی عطسه ای و سرفه ای بود .

به جهت عبرت نوشته شد .»

در ماه آوریل ۱۹۱۸، فرانسیس وایت دبیر سفارت امریکا از بغداد به تهران سفر میکند و دیده های خود را اینچنین به وزارت خارجه امریکا گزارش میدهد :

«در سرتاسر جاده کودکان لخت دیده می‌شوند که فقط پوست و استخوانند. ساق هایشان بیش از سه اینچ نیست و صورت شان مانند پیرزن ها و پیر مردان هشتاد ساله تکیده و چروکیده است.

همه جا کمبود دیده میشود و مردم ناگزیرند علف و یونجه بخورند و حتی دانه ها را از سرگین سطح جاده جمع میکنند تا نان درست کنند

در همدان چندین مورد دیده شد که گوشت انسان می خورند و دیدن صحنه درگیری کودکان و سگ ها بر سر جسد یا بدست آوردن زباله هایی که به خیابان ها ریخته میشود عجیب نیست»

پس بی جهت نیست که ملک الشعرای بهار می سراید که :

فغان ز جغد جنگ و مرغوای او

که تا ابد بریده باد نای او

سیب

نوه ام - نوا جونی- سیب سرخی به دستم می‌دهد و می‌گوید :

-بابا بزرگ ! این را برایم قاچ کن .

سیب را قاچ می‌کنم . می‌گوید :

- حالا تخم هایش را بیرو ن بیاور !

با دقت تخم ها را بیرون میآورم . می‌رود یک دستمال کاغذی میآورد و تخم ها را روی آن می چیند . بعدش می‌رود یک لیوان آب بر میدارد و بمن می‌گوید : بابا بزرگ ! در را بازکن میخواهم بروم توی باغچه !

میگویم : خانوم خوشگله ! این وقت شب توی باغچه چیکار داری ؟

می‌گوید : میخواهم بروم دانه های سیب را بکارم !

در را باز می‌کنم . می‌رود دانه های سیب را گوشه ای در باغچه توی خاک فرو می‌کند و یک لیوان آب هم روی شان میریزد و بر می‌گردد توی اتاق.

فردایش صبح زود بیدار می‌شود ، قبل از آنکه دست و رویش را بشورد به شتاب وارد باغچه می‌شود . اینجا و آنجا را نگاه می‌کند . در گوشه ای از باغچه جوانه ای سر بر کشیده است. جوانه ای است از درختی یا گلی . شاید هم ریحان باشد . جوانه را نشانم می‌دهد و با شادی می‌گوید :

-بابا بزرگ ! می بینی ؟ می بینی ؟ درخت سیب من دارد بزرگ می شود .آنوقت می‌رود یک لیوان آب بر میدارد و می ریزد پای جوانه.

و من همچون جوانه ای شاداب میشوم

زمانه را سندو و دفتری و دیوانی است

آقای بنی صدر نخستین رییس جمهورحکومت اسلامی در پاریس در گذشت.

او یکی از اضلاع مثلث شومی بود که خمینی را بر کشید و از یک ملای متحجر خونخوار امامی ساخت که ایران را به ژرفای گنداب متعفی در انداخت که تاکنون سه نسل را در خود کشیده است.

او انسان نیک نفسی بود که گرایش های ملی گرایانه داشت اما باورهای اسلامی اش را تا پایان عمر به دوش میکشید و هرگز نتوانست خود را از پوستین اسلام خلاص کند .

او خود را یک فیلسوف و نظریه پرداز اسلامی میدانست و مدام سرگرم صدور نظریه های فیلسوفانه از قبیل کیش شخصیت و اقتصاد توحیدی بود که با هیچیک از مکتب های اقتصادی کلاسیک و مدرن جهان همخوانی نداشت .

باور های اسلامی اش او را به انجماد فکری کشانده بود و هیچگاه نتوانست از تحجر فکری اسلامی پا فراتر بگذرد و افق های تازه ای را در قلمروی فکر و اندیشه کشف کند .

بقول مولانا :

تو درون چاه رفتستی ز کاخ

چه گنه دارد جهان های فراخ؟

او اگر چه از یک خانواده روحانی بر آمده بود اما اشراف چندانی به نقش ویرانگر ملایان در تاریخ ایران نداشت لاجرم به دام خمینی در افتاد و همواره هم میگفت که هرگز نمیدانسته است که آیات عظام نیز می توانند دروغ بگویند و خدعه کنند .

او چهل سال در تبعید زیست و تا پایان عمر همچنان در آرزوی تشکیل حکومت اسلامی به شیوه ای دیگر و ساختاری دیگر بود و روزنامه ای که منتشر میکرد « انقلاب اسلامی» نام داشت.

تاریخ از او بعنوان مردی که نجنگید اما شکست خورد یاد خواهد کرد و بعنوان رکنی از ارکان حکومت وحشت و مرگ و ترور و اعدام محکوم خواهد کرد .

نکته ای را که باید به آن توجه داشت این است که جامعه بشری - همچون طبیعت -قانونمندی های خود را دارد و بقول پروین اعتصامی : زمانه را سند و دفتری و دیوانی است .

فتاد طایری از لانه و ز درد تپید

به زیر پر چو نگه کرد دید پیکانی است

بگفت : آنکه به دریای خون فکند مرا

ندید در دل شوریده ام چه توفانی است

کسیکه بر رگ من تیر زد نمی دانست

که قلب خرد مرا هم ورید و شریانی است

ربود مرغکم از زیر پر به عنف و نگفت

که مادری و پرستاری و نگهبانی است

شکست پنجه و منقار من ولیک چه باک ؟

پلنگ حادثه را نیز چنگ و دندانی است

زمانه عرصه برای ضعیف تنگ گرفت

هماره بهر توانا فراخ میدانی است

همیشه خانه بیداد و جور آباد است

بساط ماست که ویران زباد و بارانی است

مرا هر آنکه در افکند همچو گوی به سر

خبر نداشت که در دست دهر چوگانی است

حدیث نیک و بد ما نوشته خواهد شد

زمانه را سند و دفتری و دیوانی است .

مادر بزرگ

.... مادر بزرگ انگلیسی ام در بستر مرگ ما را به بالین خود خواند و گفت :

« هیچ چیز مهمی در کار نیست . من جز پیر زنی که آهسته آهسته میمیرد نیستم . دلیلی برای نگرانی هیچیک از اهالی خانه وجود ندارد .

من از همه شما معذرت میخواهم...»

« خورخه لوییس بورخس»