۲۳ آذر ۱۴۰۱

طایفه خوشبخت

 یک روز « در شیراز » مرا به باغ میرزا رضا دعوت کردند. و این شخص از نوکران مشیر الملک بوده و در اندک زمان از مال فقرا صاحب تمول زیادی شده 
در آنجا جمعی بودند گفتگو شد که: « کدام کار و صنعت در ایران بیشتر دخل دارد ؟ »
حاجی محمد حسن تاجر گفت : من تجارت دارم وتا چند پشت پدرانم در این کار بوده و زحمت کشیده اند . با همه اینها بقدر یک نایب الحکومه بوشهر ثروت ندارم . در ایران ، حکومت و ریاست است که گنج باد آورده است .هر قدر حکمران شقی تر و بیرحم تر است و مردم را بیشتر قتل و غارت میکند در نزد دولت محترم تر و معتبر تر است .
حاجی میرزا محمود گفت : خیر !از حکومت هم بهتر « ملایی » است .خطر حکومت را ندارد . هر چه میکند منع و مذمت ندارد . معزولی ندارد . از دخل خود به کسی نمیدهد . از همه راحت تر است و بهتر عیش میکند .صدر مجلس را میگیرد . دستش را می بوسند . او همه وقت عزیز و محترم و از هر تکلیف آزاد است . با همه ی اظهار ضعف و فقر ، بهترین اسلحه و مال را داراست . برنده ترین اسلحه یعنی تکفیر در دست اوست . مال تمام نشدنی دارد . اظهار فقر میکند و مال مردم را میگیرد .
آیا در این دنیا از این طایفه خوشبخت تر وجود دارد ؟
همه تصدیق کردند . محمد حسن گفت : این سخن ها محرمانه است . باید حرف حق را در ایران دفن کرد . ما هم باید این کلمات را دراین باغ دفن کنیم ......
شهر شیراز کوچه های تنگ و کثیف دارد و آن شهر که به وجود امثال خواجه حافظ و شیخ سعدی مشهور عالم شده ، شنیدنش از دیدنش بیشتر اهمیت دارد . باز هر چه هست در آنجا آثار کریمخان زند است از قبیل بازار وکیل ، سرای وکیل ، مسجد وکیل .
و اگر آثار او نبود شیراز هیچ نداشت ....

« از کتاب سفرنامه حاج سیاح »

۲۱ آذر ۱۴۰۱

بر ما چه گذشت

پس از استیلای تازیان بر ایران اعتراض ها و قیام های بسیاری در گوشه و کنار مملکت روی داد که با گذر زمان تشکل بیشتری یافت و دستگاه خلافت عباسی را با خطر جدی روبرو ساخت .
علت اساسی این یورش ها مناسبات ارضی ویژه ای بود که توسط فاتحان عرب بر ایرانیان تحمیل شده بود .
در این دوره قسمت اعظم اراضی ایران که متعلق به دولت ساسانی یا متعلق به زمینداران بزرگ این دوره بود به تصرف فاتحان عرب در میآید . بدنبال آن روستاییان و کشاورزان ایرانی با از دست دادن زمین ها و آزادی خود مجبور میشوند  روی زمین های خودشان بیگاری کنند . خلفای اسلامی بخش بزرگی از همین اراضی را به سرداران و روسای قبایل عرب واگذار کردند و آنان تبدیل به مالکان و زمینداران بزرگ شدند .
در متون تاریخی می خوانیم که :هنوز پنجاه سال از حکومت امویان نگذشته بود که کشتزارهای عراق بدست امویان افتاد و تعداد انگشت شماری از امویان بر سراسر خاک حاصلخیز عراق  و خراسان مسلط شدند و مالکیت اراضی را از میلیونها کشاورز و مالکین اصلی آنها ربودند .
بخشی از همین اراضی به تصرف خود دولت اسلامی در آمد که بعد ها بصورت اقطاع یا تیول به سرداران و عمال لشکری و ‌کشوری واگذار شد و ایرانیان مجبور شدند در همین اراضی به بیگاری پرداخته و نان بخور و نمیری دریافت کنند .
بلاذری می نویسد :
چون تازیان در آذربایجان فرود آمدند عشیره های عرب از کوفه و بصره و شام بدانجا روی آوردند . هر قوم بر هر چه توانست مسلط گردید و زمین پارسیان از آنان بستدندو پارسیان دیه های خویش به ایشان سپردند و خود کشاورزان ایشان گردیدند .
در جریان فتوحات اعراب در ایران،گروه‌هایی از تازیان به ایران مهاجرت کردند و در نقاط مختلف کشور ساکن شدند
نرشخی در باره فتح بخارا توسط اعراب به نکته ای اشاره میکند که بسیار پر اهمیت است . او می نویسد :
« هر باری اهل بخارا مسلمان شدندی و باز چون عرب باز گشتندی ردت آورندی.
قتیبه بن مسلم سه بار ایشان را مسلمان کرده بود ، باز ردت آورده کافر شده بودند .این بار چهارم قتیبه حرب کرده شهر بکرفت و از بعد رنج بسیار ، اسلام آشکارا کرد و مسلمانی اندر دل ایشان بنشاند اهل بخارا را فرمود یک نیمه از خانه های خویش به عرب دادند تا عرب با ایشان باشند و از احوال ایشان با خبر باشند تا به ضرورت مسلمان باشند »
در تاریخ بخارا می خوانیم :
« قتیبه بن مسلم مسجد جامع بنا کرد اندر حصار بخارا بسال نود و چهار .
و آن موضع بتخانه بود مر اهل بخارا را .
فرمود تا هر آدینه در آنجا جمع شدندی چنانکه هر آدینه منادی فرمودی هر که به نماز آدینه حاضر شود دو درم بدهم .
و مردمان بخارا به اول اسلام قرآن و نماز به پارسی خواندندی و عربی نتوانستندی آموختن .
و چون وقت رکوع شدی  ، مردی بود که در پی ایشان بانگ زدی « بکنیتا نکنیت»
و چون وقت سجده خواستندی کردن ، بانگ کردی « نگونیا نگونی کنیت»

در حالیکه اعراب بهنگام یورش به ایران وعده برادری و برابری میدادند و میگفتند سید قریشی و سیاه حبشی با هم برابرند اما وقتیکه ایران را اشغال کردند از هیچ بیداد و چپاول و غارت و آدمکشی دست باز نداشتند. با گذشت زمان بار مالیات ها و عوارض گوناگون چنان فزونی یافت که مردم چاره ای جز شورش های پیاپی نیافتند که در متون تاریخی به بسیاری از این شورش ها اشاره شده است .

انواع مالیات هایی که  تازیان از ایرانیان میگرفتند عبارت بودند از : خراج، جزیه، ذکات ، عشر ، و خمس.
در دوره ساسانیان بهنگام نوروز و مهرگان مالیات خاصی از مردم گرفته می‌شد . پس از شکست ایرانیان ، اعراب علاوه بر دهها نوع عوارض و مالیات نقدی، مالیات نوروز و مهرگان را نیز از مردم بینوا دریافت میکردند .
۱- خراج: 
خراج مالیاتی بود که به زمین تعلق میگرفت و در حقیقت مال الاجاره یا بهره فئودالی بود . هر زمینی که مالکش در برابر لشکر اسلام مقاومت میکرد مصادره می‌شد و به مالکیت مسلمانها در میآمد .
۲- جزیه 
جزیه مالیات سرانه ای بود که اهل ذمه - یعنی کسانی که بر دین خود باقی مانده بودند و اسلام آنها را اهل کتاب شمرده بود - دریافت می‌شد .

بر اساس قوانین اسلام اگر نا مسلمانی مسلمان می‌شد جزیه از او بر داشته می‌شد اما تازیان برای چپاول بیشتر مردمان این قانون را شکستند و از نو مسلمانان هم جزیه میگرفتند .
طبری ضمن شرح حوادث سال ۱۱۰ هجری میگوید :
حاکم ماوراالنهر ذمیان اهل سمرقند و ماوراالنهر را به اسلام خواند و وعده داد جزیه از آنان بردارد و آنان پذیرفتند .چون اسلام آوردند دوباره جزیه بر آنان نهاد و آن را مطالبه کرد که به جنگ وی آمدند .

برخی از گزارش های تاریخی میگوید : 
عاملان حجاج بن یوسف به او نامه نوشتند که مالیات رو به کاستی گذاشته است زیرا اهل ذمه مسلمان شده اند. حجاج امر داد که از نومسلمانان همچنان جزیه بستانند و خطاب به ایرانیانی که مسلمان شده بودند گفت : شما از تبار عجم هستید و باید در دهات کار کنید و جزیه هم بپردازید . 
پیش از آن عمروعاص خطاب به ایرانیان - که آنها را موالی میگفتند - گفته بود شما خزانه ما هستید .
و سلیمان بن عبدالملک اموی هم در مجلسی به مشاوران خود گفته بود : از موالی تا می توانید شیر بدوشید و اگر شیرش ته کشید خون بدوشید 
۳- موالی
موالی که مفرد آن مولی است در زبان عربی چند معنا دارد که یکی از معانی آن « بنده » است و تمامی ملل غیر عرب که تحت تسلط تازیان در آمده بودند موالی خوانده میشدند . یعنی بندگان . بردگان .

دکتر عبدالحسین زرین کوب در کتاب دو قرن سکوت می نویسد :
سفاح ، نخستین خلیفه عباسی وقتی در گذشت از او جز نه جبه و چهار پیراهن باقی نماند اما منصور که بجای او نشست  چندان در جمع کردن مال حرص ورزید که پس از مرگ نزدیک ششصد هزار دینار از وی باز ماند و او‌در هنگام مرگ فرزند خود مهدی را گفت :
من ترا چندان مال فراز آورده ام که اگر ده سال نیز خراج بتو نرسد ارزاق سپاه و نفقات و مخارج ثغور (مرزها) را بدان کفایت توانی کرد .
۴- اهل ذمه
اهل ذمه مسلمانان اهل کتابی بودند که با پرداخت جزیه در قلمروی حکومت اسلام میزیسته و معتقدات خودشان را حفظ میکردند .
اهل ذمه در قرون نخستین اسلامی اکثریت داشتند و جزیه ای که می پرداختند یکی از منابع مهم در آمد خلفا بود .
مسلمانان در آغاز با اهل ذمه به مدارا رفتار میکردند اما با گذشت زمان و افتادن قدرت بدست امویان سختگیری در باره آنها شدت یافت .
پطرو شفسکی در بررسی علل این مدارا می نویسد :
اعراب در قرن اول هجری از تعصب نسبت به ادیان دیگربی بهره بودند . از سوی دیگر این مدارا سود سیاسی نیز داشت زیرا که در آن زمان مسیحیان اکثریت قاطع ساکنان بسیاری از سرزمین های نو گشوده توسط عرب ها را تشکیل میدادند و این خود عربان را ناگزیر میساخت با آنان به مسالمت و مدارا بر خورد کنند تا بتوانند از آنان بصورت مرتب مالیات بگیرند .همین نظر سیاسی موجب شد که خلافت اسلامی زرتشتیان را هم در زمره اهل ذمه قرار دهد در حالیکه قرآن تنها در باره یهودیان و مسیحیان و صابئین مدارا را جایز شمرده است .
سختگیری نسبت به پیروان ادیان دیگر در عهد هارون الرشید صورت آشکارتری گرفت و بدستور او  همه کلیسا ها در نواحی مرزهای بیزانس  را خراب کردند .
پس از شکست جنبش خرم دینان و قتل بابک ، در دوره متوکل عباسی محدودیت های حقوقی اهل ذمه شدت پیدا میکند 
ابی یعقوب می نویسد :
متوکل امر کرد تا اهل ذمه فوطه های عسلی بپوشند ( فوطه : جامه ای شبیه به لنگ ) و استر ها و خر ها را با رکاب چوبی و زین های گوی دار سوار شوند و بر اسب ها و یابوها سوار نشوند و بر در خانه های خود چوب هایی قرار دهند که پیکره شیطان در آنها نقش شده باشد .
این خلیفه استخدام اهل ذمه در سازمان های دولتی را ممنوع کرد وکودکان ایشان را از تحصیل در مدارس مسلمانان باز داشت و بر میزان جزیه افزود .
بطور کلی اهل ذمه جزیه پرداز بودند . حق حمل اسلحه نداشتند .حق شهادت در محاکم شرع را نداشتند . حق سوار شدن بر اسب را نداشتند و نمی توانستند مالک زمین باشند .
اگر یک ذمی در بین راه به مسلمانی بر میخورد میبایست پیاده شده راه را برای مسلمان باز کند . خانه های اهل ذمه نباید بلند تر و مجلل تر از خانه های مسلمانان باشد . زنان شان باید کفش هایی بپا کنند که یکی سیاه و دیگری سپید باشد تا از زنان مسلمان باز شناخته شوند. حق ساختن یا تعمیر عبادتگاههای خود را نداشتند و حتی از خوردن میوه های خوشمزه محروم شده بودند . آنها مجبور بودند موی جلوی سر خود را بتراشند . در روزهای بارانی از خانه هایشان بیرون نیایند . برای مردگان خود به بانگ بلند زاری نکنند . نام های مسلمانی بر فرزندان خود نگذارند .اگر مسلمانی بر آنها وارد شود سه شبانه روز از او‌پذیرایی کنند . در کلیساها ناقوس ننوازند .در حضور مسلمانان صدای خود را بلند نکنند . مردگان خود را کنار مردگان مسلمانان دفن نکنند . و به خانه مسلمانان نگاه نکنند !

در همین دوران است که خلفا و عمال آنها - خواه ترک و خواه عرب -بجان مردم افتاده و برای انباشتن کیسه های خود از هیچ بیداد و نامردمی دریغ نمیکردند .
در جوامع الحکایات محمد عوفی داستانی آمده است که تصویر روشنی است از بیدادی که بر مردم ما میرفته است :

« در عهد معتصم ، دبیری بود بیکار .پیوسته قصه نوشتی و به در سرای معتصم شدی که : من مردی کاتب کافی جلدم ، اگر مرا امیرالمومنین شغلی فرماید خدمت پسندیده بجای آرم و خزانه را توفیر انگیزم و خود را نانی حاصل کنم .
معتصم از ابرام آن ملول شد بفرمود نواب دیوان را که او را شغلی که زیادت رونقی نداشته باشد بفرمایند .
گفتند : مسجد جامع بصره را فرش میباید چه بوقت باران صحن مسجد گل شود .
مثالی( فرمانی) نوشتند تا او برود و آن شغل را تعهد نماید.
فرمان بستد و قدم در راه نهاد .در راه سنگی ملون لطیف یافت آنرا با خود برد .
چون به در بصره رسید غلامی پیش فرستاد تا او را استقبال کردند و جمله متفکر بودند که  به جهت کدام مهم آمده است.
فرمان عرض داد که مسجد را فرش میباید انداخت.
گفتند : فرمانبریم ، لیکن چندان مهم نبود که به جهت آن فرمان معتصم میبایست آورد .
دبیر آن سنگ را از آستین بیرون آورده گفت : 
فرمان بر آن جمله است که تمامت فرش مسجد از این سنگ باشد .
جمله متحیر شدند و گفتند : اینچنین سنگ از کجا حاصل توان کرد ؟
و او در آن مبالغت مینمود . تا مالی خطیر بر خود گرفتند و او ایشان را اجازت  داد که به هر سنگ که موجود بود فرش اندازند .
دبیر آن مال بستد و به خدمت معتصم آورد . معتصم سئوال کرد که این چه مال است ؟
دبیر گفت :این توفیر شغل فرش مسجد بصره کردن است که مرا فرموده بودند .
معتصم گفت : 
مردی که از شغلی که هیچ رونق نداشت چندین مال حاصل کرد مستحق همه قسم اعمال خطیر باشد ، پس بفرمود تا او را در عداد کتاب ( دبیران ) دیوان آوردند و اسباب وی منتظرم شد .

منابع و مآخذ :
۱-تاریخ طبری- طبری
۲-تاریخ بخارا - ابوبکر نرشخی
۳-اسلام در ایران - پطروشفسکی
۴- جوامع الحکایات- محمد عوفی
۵-از مزدک تا بعد - رحیم رییس نیا 
۶- دو قرن سکوت- دکتر عبدالحسین زرین کوب
۷- فتوح البلدان- احمد بن یحیی بلاذری

۱۹ آذر ۱۴۰۱

ای موسلمان قارداش

مرحوم ابوی از آن آخوند های بی دین بود . 
همیشه به ترکی میگفت :
ای موسلمان قارداش! سنین ایاقین هارا چاتدی که پوخ چخارتمادی؟
(ای برادر مسلمان ! تو‌پایت را کجا گذاشتی که آنجا را به گه نکشیدی؟)

از صفحه :Hashem Banapou

۱۷ آذر ۱۴۰۱

پولم را پس بده

پنجشنبه, 17ام آذر, 1401

اضافه شده توسط Gilemard نویسنده مطلب: حسن رجب نژاد «گیله مرد»

مطالب منتشر شده در این صفحه نمایانگر سیاست رسمی رادیو زمانه نیستند و توسط کاربران تهیه شده اند. شما نیز می‌توانید به راحتی در تریبون زمانه عضو شوید و مطالب خود را منتشر کنید.

هفت تیری بدست می‌گیرد ‌میرود بانک . یک خبرنگار جوان هم با دوربینش همراه اوست .
رو به دوربین میکند و میگوید : من دزد نیستم . میروم پولم را از «دزدان »پس بگیرم . «حرامی »نیستم .کلیه ام را فروخته ام تا خرج تحصیل فرزندم را بدهم . پولم را اینجا در بیروت در بانک نهاده ام . بانک پولم را خورده است .از مرگ نمی ترسم . میروم پولم را از دزدان پس بگیرم .
میرود بانک . هفت تیرش را بسوی رییس بانک نشانه می‌گیرد : پولم را پس بده ! کلیه ام را فروخته ام تا خرج تحصیل فرزندم را بدهم !اگر پولم را پس ندهی شلیک میکنم .
آنها غافلگیر شده اند . در های بانک را می بندند . کرکره ها را پایین می کشند . مردم بیرون بانک به تماشا ایستاده اند .
سرانجام ده هزار دلار میشمارند و تحویلش می‌دهند . نه صنار بیشتر نه صنار کمتر.
پول را می‌گیرد . میگوید : این پول من است . من حرامی نیستم.
نامش علی است و این ماجرا در لبنان اتفاق افتاده است
آن دیگری زنی است . بیست و چند ساله. خواهری دارد بیمار . با سرهای تراشیده و خوابیده بر تخت. بیمار سرطانی.
پولش را در بانک گذاشته بود . دزدان پولش را بالا کشیده اند.
پولش را پس می‌گیرد. بیست هزار دلار . آنجا پولش را میشمارند و به دستش می‌دهند . نه یک دلار بیش و نه یک دلار کم .
میگوید : این پول من است. اینجا به امانت گذاشته بودم . دزدان پولم را پس نمیدادند . به دادگستری شکایت کردم . کار بجایی نبرد . حالا پولم را پس گرفته ام.

اینک خواهر بیمارش بر صندلی چرخدار نشسته است . میگوید: میرویم ترکیه درمانش کنم .
و می گرید
من هم همراهش گریه میکنم

مگر چیزی شده بود ؟

 تهران - 
نشسته اند کنار خیابان دل و جگر و دنبلان میخورند . میگویند و می خندند . انگار نه انگار آنجا در چهار قدمی شان دختران و پسران مان پرپر میشوند . انگار نه انگار همین حالا یکی از فرزندان شان را بر دار کرده اند .
————-

آنجا در میدان ماکاندو ، سربازان تظاهر کنندگان را به رگبار می بندند .همگان همچون برگ خزان بر خاک می افتند.
مردی خود را به مردن میزند . در میان اجساد کشتگان دراز میکشد .تکان نمی خورد .انگارمرده است .
سرباز ها از راه میرسند . جسد ها را در کامیون ها می ریزند .می برند تا سر به نیست شان کنند.
مرد ، در میانه راه خودش را از کامیون بیرون می اندازد . لنگان لنگان به شهر بر میگردد .می بیند همه فروشگاهها بازند.خون ها را از سطح خیابان ها شسته اند.
می پرسد : خب، چی شد ؟
همه میگویند : مگر چیزی شده بود ؟
(صحنه ای از کتاب صد سال تنهایی)

در گذرگاه تاریخ

چگونگی انقراض سلسله قاجاریه و بر آمدن رضا شاه
در گفتگو با شبکه جهانی تلویزیون ملی پارس

زن دیروز ، زن امروز

یکی از رویدادهای بزرگ پسا مشروطیت ، التیماتوم دولت تزاری روس در آذر ماه ۱۲۹۰ خورشیدی به ایران است 
این التیماتوم بر مبنای سه اصل استوار بود که عبارت بودند از :
۱- اخراج مورگان شوستر امریکایی که برای اصلاح امور مالی ایران در مملکت ما خدمت میکرد 
۲- دولت ایران تعهد دهد که بدون اجازه روس و انگلیس هیچ مشاور خارجی استخدام نکند !
۳-هزینه لشکر کشی روسیه به ایران را بپردازد !

در کتاب «اختناق ایران » می خوانیم که: چون کابینه صمصام السلطنه در برابر این اتمام حجت روس ها تسلیم شد و بیم آن میرفت که مجلس شورای ملی هم تسلیم شود ، عده زیادی از زنان تهرانی با چوب و چماق و طپانچه بسوی مجلس روانه شدند و بنای قیل و قال و داد و فریاد را گذاشتند ، آنگاه نمایندگان زنان با رییس مجلس به گفتگو پرداختند و برای آنکه مبادا نمایندگان شان مرعوب بشوند نقاب هایشان را پاره کردند و با طپانچه هایی که بسوی وکلا نشانه رفته بودند گفتند : اگر به تهدید روس ها تسلیم شوید یک تن از شما را زنده نخواهیم گذاشت و شوهران خود را هم خواهیم کشت و آنگاه در برابر خانه ملت خودمان را نیز سر به نیست خواهیم کرد .

این زنان و دخترانی که اکنون در خیابان ها میجنگند  نوه نتیجه های همان خانم ها هستند 

طرح از : میترا نهرینی

دنبال کننده ها