آقای پشت میز نشین

آقا ! دفتر خاطرات پنجاه سال پیش مان را برای مان فرستاده اند ، چه دفتر خاطراتی هم !
سرشار از ماجراها . هم خنده مان می‌گیرد هم گریه مان ! بخودمان میگوییم عجب ؟ عجب روزگاری بر ما گذشته است ؟
این دفتر خاطرات مربوط به سال ۱۳۴۸ شمسی است . سالی که با هزار و یک آرزو و امید به استخدام رادیو گیلان در آمده و برای نخستین بار صاحب میز و دفتر و دستک شده بودیم . بقول انوری :
هزار نقش بر آرد زمانه و نبود
یکی چنانکه در آیینه تصور ماست
کسی چه داند کاین گوژپشت مینا رنگ‌
چگونه مولع آزار مردم داناست
پنجاه سال گذشت ، در این پنجاه سال بقول مولانا چه بسیار کورانه عصا ها زده و چه بسیار قندیل ها شکسته ایم اما هرگز و هرگز دست به کاری نزده ایم که شرمساری آن تا امروز بر دوش مان سنگینی کند
تصویری که می بینید نقشی است از نخستین روز کارمندی و نخستین روزی که پشت میز نشین شدیم .
یاد منوچهر گلسرخی هم بخیر که مرا بسیار آزمود و به استخدام در آورد و همواره پشت و پناه و یاور و همراهم بود .

برگی از تاریخ

برگی از تاریخ

از حرف های دکتر علی امینی نخست وزیر پیشین ایران

......... سال 1354 با توجه به اوضاع روز، به شاه پیغام دادم کشور در حال انفجار است. اگر اعلیحضرت می خواهند کشور دچار تحول نشود باید فورا دست به اقدامات حادی بزنید؛ و به عنوان نمونه پیشنهاد های زیر را به اطلاع ایشان رساندم:

1- انحلال حزب رستاخیز
2- انحلال مجلسین شورا و سنا
3- توقیف دست کم 1500 نفر از مقامات بالای سیاسی و اقتصادی که در نظر مردم به فساد و سوء استفاده های کلان مادی مشهور هستند.
4- فرستادن عده زیادی از افراد خانواده سلطنتی (بجز طبقه اول) به خارج از کشور. اینها بیشترشان به علت نفوذی که از طریق نزدیکی به مقام سلطنت داشتند، در کارهای مالی و اقتصادی دخالت می کردند آقا، و بیشتر مزایده ها و مناقصه ها نصیب آن ها و شریک هایشان می شد.
5- انتخاب یک نخست وزیر مورد احترام و اعتماد مردم و دادن امتیاز کامل به او.

اما آقا! عکس العمل اعلیحضرت به این پیشنهاد ها که به خاطر مصالح کشور و منافع خودشان داده بودم، این بود که به روزنامه ها دستور دادند مقالاتی علیه من بنویسند، به طوری که مطبوعات هم که از پیشنهادهای من مطلع شدند و موافق آنها بودند جرات نکردند اسم مرا بیاورند، چه رسد به آن که از نظریات من دفاع کنند تا سرانجام شد آنچه می بایستی بشود، به طوری که خودشان هم درک کردند آنچه که در کشور روی داده یک انقلاب است.
وقتی کار بالا گرفت آقا! اعلیحضرت یک روز مرا به کاخ سلطنتی خواستند و سئوال کردند:
- حالا چه باید کرد؟
عرض کردم:
- سه سال پیش خدمتتان پیغام فرستادم این حزب رستاخیز را که نظر مردم نسبت به آن از حزب های دولتی «ملیون» و «مردم» هم بدتر است منحل کنید. مجالس فرمایشی را که اعضای آن نماینده مردم نیستند تعطیل کنید. رجال فاسد و بد نام را محاکمه کنید. یک نخست وزیر مورد اعتماد مردم را روی کار بیاورید.
اعلیحضرت در جواب من می دانید چه گفتند آقا؟ گفتند:
- تو می خواستی با استفاده از فرصت به دست آمده، دکتر مصدق بشوی یا مثل قوام السلطنه همه قدرت ها را در دست بگیری؟
عرض کردم:
- قربان، اگر هم آنچه می فرمایید درست باشد، مگر دکتر مصدق چه می گفت جز آنکه به شما می گفت: «اعلیحضرت، شما فقط سلطنت کنید، کار سیاست را به ما واگذار کنید. اگر ما اشتباه کردیم، ما را می توانید عوض کنید، اما اشتباه شما برایتان گران تمام می شود.» قوام السلطنه هم می گفت: «طبق قانون اساسی، شاه مسئولیت ندارد، همه مسئولیت ها با وزراست. بنابراین اجازه بدهید کارها را ما بکنیم و مسئولیت ها گردن ما باشد. جوابش را هم در موقعش به خودتان می دهیم .»
آقا! وقتی که من سفیر ایران در آمریکا بودم، اعلیحضرت به دعوت «آیزنهاور» به آنجا تشریف آوردند. روزنامه ها در باره سفر اعلیحضرت مقالاتی نوشتند. ضمنا در باره من هم مطالبی می نوشتند و به عنوان آن که سفیر ایران در آمریکا فرد مشخصی است، از من تعریف می کردند.
یک روز اعلیحضرت به من گفتند:
- مثل این که روزنامه نویس های اینجا به عنوان یک ایرانی فقط شما را می شناسند؟
سوال کردم:
- چطور اعلیحضرت؟
جواب دادند:
- آخر همه اش از شما تعریف می کنند. مثل آن که شخص لایق دیگری در کشور ما وجود ندارد؟
آقا جان، من از این حرف خیلی جا خوردم. اما از همان زمان حرف هایی را که دیگران جرات نمی کردند بر زبان بیاورند می گفتم. آن روز هم جواب دادم:
- یعنی اعلیحضرت می فرمایند به روزنامه های اینجا پول بدهم که به من فحش بدهند؟
در اثر همین چیزها بود که مرا در اسفند 1336 قبل از پایان مدت ماموریتم به تهران احضار کردند. آخر مگر می شود آقا؟ آدم از یادآوری بعضی حرف ها ناراحت می شود، آدم آتش می گیرد. آن موقع اعلیحضرت هی می گفتند:
- من به حرف مردم اهمیت نمی دهم، هر کاری را که خودم به صلاح مملکت بدانم انجام می دهم.
و چند نفر از رجال را هم که می خواستند با ایشان تذکر بدهند، از کار بیکار کردند. در زمان انقلاب که مردم به کوچه و خیابان ها ریختند و علیه شاه شعار دادند، یک روز اعلیحضرت که مرا احضار کرده بودند پرسیدند:
- اینها کی هستند؟ از کجا آمده اند؟
عرض کردم:
- اعلیحضرت، اینها همان مردمی هستند که شما می گفتید اعتنایی به آنها ندارید و به حرفشان اهمیت نمی دهید.
آنوقت آقا، دیدم گفتن این حرف ها بدون آن که دیگر تاثیر داشته باشد باعث ناراحتی شان می شود، چون شاه در آن روزها روحیه اش را سخت باخته بود. در دلم گفتم «آخر آقا جان، شما که پادشاه در و دیوار و کوچه و خیابان نبودید، پادشاه این مردم بودید. سال ها به آن ها اهمیت ندادید، حالا دارند تلافی می کنند. هی می گفتند من با مردم کاری ندارم، حالا مردم با شما کار دارند. هی می گفتند من می خواهم مردم را با اردنگی جلو به برم، حالا که مردم فرصت به دست آورده اند دارند تلافی می کنند. سیاستمداران زیرک جهان همیشه خود را خدمتگزار مردم معرفی می کنند و در هر موقعیتی از مردم تجلیل می کنند، اما شما که می خواستید کار سیاستمدارها را بکنید، این ها را فراموش می کردید. یا اطرافیان چاپلوس شما نمی گذاشتند.»
وقتی نخست وزیر بودم یک روز به اعلیحضرت گفتم:
- آخر من نخست وزیر منتخب شما هستم. درست نیست شما با وزیران کابینه به طور مستقیم تماس بگیرید، آنها به شما گزارش بدهند، شما برای ایشان فرمان صادر کنید. هر امری دارید به بنده بفرمایید، خودم به آنها می گویم.
اعلیحضرت جواب داد:
- وزیر خارجه و وزیر جنگ چی؟ با آنها هم تماس نگیرم؟
عرض کردم:
- بله قربان، آنها هم همینطور. طبق قانون اساسی نخست وزیر و وزیران در مقابل مجلس مسئوول هستند.
شاه با ناراحتی گفت:
- شما هم که حرف قوام السلطنه را می زنید. نکند مثل مصدق می خواهید پست وزارت جنگ را برای خودتان نگه دارید؟
عرض کردم:
- نه اعلیحضرت، من وزارت جنگ را نمی خواهم. من که مرد جنگی نیستم، من اصلا بلد نیستم تفنگ در کنم. اما وزارت جنگ هم مانند سایر وزارتخانه ها باید وزیرمسئوول در مقابل مجلس داشته باشد.
یک روز اعلیحضرت به من گفتند:
- اصلا می دانی چیه تو می خواهی شاه بشوی!
من از این حرف خنده ام گرفت آقا. عرض کردم:
- اعلیحضرت، ما آن وقت ها که بچه بودیم شاه بازی می کردیم، اما حالا دیگر بزرگ شده ایم. ضمنا دوره هم دیگر دوره شاه شدن ما نیست.
وقتی در یکی از ملاقات ها در دوران انقلاب که مرتب مرا احضار می فرمودند و با من در باره اوضاع مشورت می کردند، این موضوع را به عرض ایشان رساندم، گفتم:
- چیزی که باعث بعضی نابسامانی ها شد، این بود که اعلیحضرت به وزیرانی که حقایق را به عرض ایشان می رساندند علاقه و اعتماد نداشتند، آنها را طرد می کردند یا دستشان را می بستند و همین باعث رکود کارها می شد.
بعد موضوعی را که مدتی در دلم عقده شده بود بیان کردم. گفتم:
- اعلیحضرت، شما این اواخر هی می گفتید در سال 1340 من نمی خواستم دکتر امینی را نخست وزیر کنم؛ او را آمریکایی ها [کندی] به من تحمیل کردند. اگر اعلیحضرت مشاوران فهمیده و با حسن نیتی داشتند و قبل از بیان این مطلب با آنها مشورت می کردند، حتما به عرض می رساندند که گفتن این مطلب بیش از آن که توهین به من باشد، ایراد به خود اعلیحضرت است که چرا می باید دستور آمریکایی ها را قبول می کردند.
شاه کمی فکر کرد، بعد گفت:
- حالا موقع این گله گزاری ها نیست، هنگام کمک است.
در زمان اوج گیری انقلاب آقا، یک روز اعلیحضرت از من پرسید:
فکر می کنی با «جبهه ملی» می توانم به توافق برسم؟
گفتم:
- اعلیحضرت، یادتان می آید بعد از 28 مرداد حضورتان عرض کردم صلاح نیست دکتر مصدق را محاکمه کنید؟
جواب دادید: «چرا؟ او داشت مرا از سلطنت خلع می کرد، مملکت داشت به دست روس ها می افتاد.»
عرض کردم: «اعلیحضرت، دکتر مصدق مدت سی سال یک پارلمانتر ورزیده بود. او ناطق و سخنور زبردستی است. سال ها با بزرگ ترین رجال سیاسی و سیاستمداران معروف کشور مثل پدرتان، قوام السطنه و وثوق الدوله و سید ضیاء و رزم آرا و دیگران مبارزه کرده. هنوز با این همه تبلیغ که علیه او شده، میلیون ها نفر طرفدار دارد. او مردم را خوب می شناسد و خوب می تواند آنها را به هیجان در بیاورد. آنوقت شما می خواهید در دادگاه نظامی بلندگو به دست چنین کسی بدهید که پته همه ما را روی آب بریزد!»
شما فرمودید: من می خواهم کاری کنم که او مفتضح شود.
جواب دادم: چطور؟ به وسیله چه سرلشکر و سرتیپ که نه از حقوق و قضاوت چیزی سرشان می شود و نه اهل نطق و بیان هستند، می خواهید این کار را بفرمایید؟
آقا! یک روز من حضور اعلیحضرت بودم که تلفن مخصوصشان زنگ زد. شهبانو بود. مدتی صحبت کردند، اما شاه جواب قطعی نداد. گفت بعدا در این باره صحبت می کنیم و گوشی را گذاشتند. لحظه ای سکوت کردند، سپس گفتند:
شهبانو بود، می گفت خوب است دکتر هوشنگ نهاوندی را نخست وزیر کنیم.
از شنیدن این حرف حیرت کردم آقا! گفتم:
- چی؟ در چنین شرایطی که مملکت احتیاج به مردان با تجربه، با شخصیت، خوشنام و مورد اعتماد دارد، شهبانو بهتر از رئیس دفتر خودشان کسی را پیدا نکردند که برای نخست وزیر پیشنهاد کنند؟ درست است، او جوانی تحصیلکرده است، استاد دانشگاه است، باسواد است، چند جلد کتاب نوشته؛ ولی این ها به درد نخست وزیری در این ایام پرآشوب نمی خورد. مردم باید به رجال سیاسی اعتماد داشته باشند، آن ها را طی سال ها در مشاغل حساس دیده باشند، از خدماتشان آگاه باشند، کارهای بزرگ از آن ها به خاطر داشته باشند. تحصیلات تنها که کافی نیست؛ آن هم در چنین ایام حساسی...
شاه با ناراحتی جواب داد:
- شهبانو حرفی زد دیگر. این نظر او بود که پیشنهاد کرد.
موقع را مناسب دیدم و به عرض رساندم:
- وقتی پدرتان از کشور رفت، یک عده رجال با شخصیت و استخواندار به جا گذاشت، مثل مؤتمن الملک پیرنیا، دکتر محمد مصدق، محمدعلی فروغی، حکیم الملک، قوام السلطنه، میرزا محمد صادق طباطبایی که بیشترشان مورد اعتماد و احترام مردم بودند. اما حال چه داریم؟ امیر عباس هویدا، مهندس ریاضی و نظایر آنها...
شاه ناراحت شد ولی دیگر حرفی نزد.

دکتر امینی چند روز قبل از پیروزی انقلاب، ایران را ترک کرد و به فرانسه (شهر نیس) رفت. در آنجا بود که یک روز مستخدمه او به نام «زهرا» با دستپاچگی به دکتر امینی تلفن کرد و گفت:
- آقا... آقا... از کمیته آمده اند قالی ها و مبل ها را ببرند. چه کار کنم؟
دکتر امینی جواب داد:
- زهرا جان، مملکت از دست ما رفت، آن وقت تو برای چند تکه فرش و مبل و چوب و تخته ناراحتی؟

در سال 1371 دکتر علی امینی در ۸۷ سالگی درگذشت. در همین سال همسر او بانو بتول امینی (دختر حسن وثوق وثوق الدوله) هم در فرانسه وفات یافت.

کلمات

شاهرخ بود که میگفت : نوشتن ، درمان درد بیهودگی است . شاهرخ مسکوب را میگویم .

گهگاه دلم میخواهد بجای آدمها ، با کلمات رفیق بشوم . 
کلمات جان دارند . نفس میکشند . گاهی تب میکنند . گاهی اسهال هم میگیرند .
کلمات غمگین میشوند . خسته میشوند . میخروشند . گریه میکنند . و گاه میخندند .
کلمه ها نقاشی میکنند . شعر میگویند . آواز میخوانند .
کلمه ها حسود نیستند . بخیل نیستند . دو رویی نمیکنند . دروغ نمیگویند

در آغاز کلمه بود . و کلمه آفریده انسان بود . وانسان با کلمه شعرسرود، خروشید, حسادت و دورویی کرد, و دروغ های بسیار گفت ( و همچنان می گوید!)

دلم میخواهد با کلمات رفیق بشوم .

سینیور کاپه لتی

پس از سی و پنج سال هنوز صورتش را با همه چین و چروک ها و جزییاتش بیاد دارم . سینیور کاپه لتی را میگویم .
رفیقم بود . هفتاد و چند سالی داشت . کارمند بازنشسته وزارت بهداری آرژانتین بود . اولین رفیقی بود که در بوینوس آیرس پیدا کرده بودم .
گهگاه میآمد فروشگاهم کنار دستم می نشست جوک تعریف میکرد . سر به سر پیر زنها میگذاشت . حرف هایی میزد که من از خجالت سرخ میشدم . حرف های بی حیایی میزد . برای اینکه از خنده منفجر نشوم با دستم جلوی دهانم را میگرفتم . اعجوبه ای بود این سینیور کاپه لتی .
امروز بیادش افتاده بودم . گفتم کاشکی اینجا بود کمی ما را میخندانید .
این روزها من خیلی تلخ شده ام . بی حوصله شده ام . تاب تحمل هیچکس را ندارم . زنم میگوید آنقدر تلخ شده ام که با یک من عسل هم نمیشودم خورد !
تلخ و شکننده شده ام . با پاره سنگی - یا حتی سنگریزه ای - می شکنم و هزار تکه میشوم . فرو می پاشم .
کاشکی سینیور کاپه لتی زنده بود و اینجا بود و کمی مارا می خندانید .
چقدر دلم برای بوینوس آیرس و سینیور کاپه لتی تنگ شده است

سی سالگی

می پرسد : یادت میآید وقتی سی ساله شده بودی کجا بودی؟
میگویم :
سی سالگی ام را در بوینوس آیرس بودم . با دختری یکساله و همسری که نمیدانست چرا آواره شده ایم
‏یک روز در خیابان جوانکی از من پرسید :کجایی هستی؟
گفتم : ایران
پرسید: ایرانی ها کاتولیک هستند ؟

میخواستم بگویم کاتولیک تر از پاپ ! اما تاملی کردم و گفتم مسلمانند
پرسید :راست است مسلمانها میتوانند چهار تا زن بگیرند ؟
‏گفتم راست است
‏پرسید : خودت چند تا زن داری؟ خندیدم وگفتم :مسلمان نیستم
‏

صف به سیاق ایرانی

صف به سیاق ایرانی

نیمه های شب بود رسیدم دم سفارت سویس . اسم خیابانش یادم نمانده است . از شیراز کوبیده بودم آمده بودم تهران .
گفته بودند باید شناسنامه و عقد نامه و مدارک دانشگاهی و اسناد هویت مان را ترجمه کنیم بدهیم سفارت سویس تایید شان کنند . بعدش هم برویم وزارت خارجه تا آنها هم چند تا مهر تایید بر آنها بکوبند .
نیمه شب رسیدم آنجا . دیدم ده پانزده نفری مقداری چوب توی بشکه ای ریخته اند و آتش روشن کرده اند و سرگرم گپ و گفت و اختلاط اند . من شاید نفر شانزدهم هفدهم بودم . بخودم گفتم خدا را شکر بموقع رسیده ام و فردا اول صبحی مدارکم را میدهم و بعدش یکراست میروم وزارت خارجه . زمانی بود که مرحوم مغفور مغبون مابون جناب آقای صادق قطب زاده بر وزارت خارجه حکمرانی میفرمود و ملایان هنوز از غارهای هزار ساله شان سر بر نکشیده بودند . تا صبح آنجا این پا و آن پا کردیم . تا سپیده صبح پدیدار بشود هفتصد هشتصد نفری از راه رسیدند و به صف ایستادند . معقول و مودب . مثل همه آدمهای مودب و متمدن جهان !

ساعت هشت صبح درهای سفارت باز شد . صف تکانی خورد و عده ای به بارگاه ملکوتی سفارت بار یافتند . ما هم خوش و شادیم که چند دقیقه دیگری نوبت مان خواهد شد و خوان اول از هفت خوان رستم را در خواهیم نوردید .
نیم ساعتی گذشت . صف تکانی خورد . دوباره عده ای به داخل سفارت رفتند اما من هنوز همان نفر هفدهم بودم . ساعت ده صبح شد . باز عده ای رفتند و عده ای بیرون آمدند . و من حیران که خدایا پس چرا نوبت من نمیشود ؟
ساعت از یازده و دوازده گذشت و من هنوز همانجایی بودم که نیمه شب دیشب ایستاده بودم . نزدیکی های ساعت دو بعد از ظهر بود و من همچنان آنجا ایستاده بودم . نفر هفدهم !!
دل توی دلمان نبود که نکند نوبت مان نشود و فردا دو باره مجبور بشویم این خوان ترسناک را بپیماییم !
بخت یارمان بود که پیش از آنکه در های سفارت بسته شود نوبت مان رسید و مهری بر مدارک مان زدند و رهای مان کردند . من نفر آخرین بودم !!

دعوا با حافظ

دعوا با حافظ !!

آقا ! ما دیشب نزدیک بود با این آقای حافظ شیرازی دعوای مان بشود ! بله بله با همین آقای خواجه شمس الدین محمد حافظ شیرازی که اسم خودش را هم گذاشته است لسان الغیب !
اصلا اگر پا درمیانی سرکار علیه عالیه بانو شاخ نبات نبود ممکن بود گریبان همدیگر را بچسبیم و خین و خین ریزی راه بیندازیم !
ما گفتیم : آخر حافظ جان ! قربان آن شکل ماه وآن میخوارگی و رندی و نظر بازی تان بشویم ما ! آخر این چه حرفی است شما میزنید که :‌
به رندان می ناب و معشوق مست
خدا می رساند زهر جا که هست ؟
یعنی حضرتعالی گل در بر و می درکف آنجا کنار آب رکن آباد نشسته ای و از نسیم جانبخش مصلی هم سرخوش و سرمست شده ای و یک قرابه از آن ام الخبائث ترس محتسب خورده هم نوشیده ای و سلطان جهان را هم به غلامی قبول نداری ، میخواهی جناب آقای تبارک تعالی با آن ید و بیضای کبریایی اش از عرش اعلی برای تان می ناب و معشوق ماهروی بفرستد ؟ آنهم معشوق مست ؟
مگر زبانم لال زبانم لال رویم به دیوار این آقای باریتعالی آن بالا بالاها در بارگاه ملکوتی اش میخانه و عرق فروشی و بازهم زبانم لال خانه عفاف دارد ؟
خب ، مرد حسابی ! پدر آمرزیده ! تکانی ! حرکتی ! عشوه ای ! پیغامی ! پسغامی ! ایمیلی ! مکتوبی ! عریضه ای ! چیزی بفرست . همینطور به سبک و سیاق اهالی محترم شیراز آنجا نشسته ای که از آسمان برایت معشوق خوبروی بفرستند ؟ آنهم معشوق مست و خراب ؟ تازه دو قورت و نیمت هم باقی باشد و وقتی از معشوق مست خبری نمیشود فریاد بر آوری که : کی شعر تر انگیزد خاطر که حزین باشد ؟ بعدش هم آسمان و ریسمان را بهم ببافی که :
جام می و خون دل هر یک به کسی دادند
در دایره قسمت اوضاع چنین باشد ؟
یا اینکه ناله حزین سر بدهی که : ز گریه مردم چشمم نشسته در خون است ؟
جناب آقای لسان الغیب ! آنزمان که گل در بر و می در کف و معشوق به کام حضرتعالی بود و در خرابات مغان نور خدا میدیدی و سرمستانه فریاد میکشیدی که : " دیدار شد میسر و بوس و کنار هم - از بخت شکر دارم و از روزگار هم "
فکر این روز ها را نمیکردی ؟ خیال میکردی حضرت باریتعالی از خانه عفافش و از خزانه غیبش برای حضرتعالی می و معشوق میفرستد ؟ آنهم معشوق مست ؟

تازه ما داشتیم این جناب شمس الدین محمد ملقب به لسان الغیب را پای میز محاکمه میکشاندیم و فتیله پیچش میکردیم که سر و کله سرکار علیه عالیه شاخ نبات پیدا شد و پا در میانی کرد و ما هم یقه این آقای لسان الغیب را رها کردیم .

وقتی داشتیم راهی خانه مان میشدیم دیدیم که همین جناب لسان الغیب مستانه و سر خوشانه آواز در داده است که :
رسید مژده که ایام غم نخواهد ماند
چنان نماند و چنین نیز هم نخواهد ماند !

مجسمه آقای دیکتاتور

مجسمه آقای دیکتاتور !!

چند تا از رفیقانم آمده بودند خانه مان . هرکدام شان هم شیشه شرابی به دست . آمده بودند تا سی و هشتمین سال ازدواج مان را تبریک بگویند لابد !!
شامی و شرابی و کبابی و سورساتی تدارک دیدیم و نشستیم به گپ و گفت و خنده و نوشانوش .
رفیق مان به زن مان میگوید : شنیده ام به سیاتل رفته بودید ؟ آنجا مجسمه لنین را دیدید ؟ 
زنم میگوید : ها بله ! مگر عکس هایش را ندیده ای ؟
رفیقم میگوید : چرا دیدم . من یک پیشنهادی دارم ! پیشنهادم این است که مجسمه این آقای گیله مرد را هم ببریم آنجا کنار مجسمه آقای لنین نصب کنیم !
همه میخندند . قاه قاه . من هم .
می پرسم : چرا مجسمه من ؟
میگوید : بعنوان یکی دیگر از دیکتاتورهای زمانه !
همه میخندند . من هم ، قاه قاه
میگویم : یک پیشنهادی هم من دارم !
میگویند : چه پیشنهادی ؟
میگویم : یک جایزه نوبل صبر و استقامت هم به این زن جان مان بدهید که سی و هشت سال تمام یک آدم شیشه ای بد اخلاق نق نقوی شکننده ای مثل آقای گیله مرد را تحمل کرده است و دم بر نیاورده است .
همه میخندیم . قاه قاه .

غوره انگور شد اکنون

غروب از سر کار بر میگشتم . خسته و غمگین . رسیدم نزدیکی های خانه ام . از کنار تاکستانی گذشتم . خوشه های طلایی انگور زیر نور خورشید شامگاهی میدرخشیدند . شعری از مولانا بیادم آمد :
غوره انگور شد اکنون همه انگور خوریم
وانچ ماند همه را باده انگور کنیم .........

آمدم خانه . پیش از آنکه لباس هایم را عوض کنم یکراست رفتم کتابخانه ام و دیوان شمس را بر داشتم و شعر را یافتم و دو سه بار خواندم و همه اندوه و خستگی از تن و جانم رخت بر کشید :

هله خیزید که تا خویش ز خود دور کنیم

نفسی در نظر خود نمکان شور کنیم

هله خیزید که تا مست و خوشی دست زنیم

وین خیال غم و غم را همه در گور کنیم

وهم رنجور همی دارد ره جویان را

ما خود او را به یکی عربده رنجور کنیم

غوره انگور شد اکنون همه انگور خوریم

وانچ ماند همه را بادهٔ انگور کنیم

وحی زنبور عسل کرد جهان را شیرین

سورهٔ فتح رسیدست به ما، سور کنیم

رهنمایان که به فن راهزنان فرح‌اند

راه ایشان بزنیم و همه را عور کنیم

جان سرمازدگان را تف خورشید دهیم

کار سلطان جهان‌بخش به دستور کنیم

کشت این شاهد ما را ، به فریب و به دغل

صد چو او را پس ازین خسته و مهجور کنیم

تاکنون شحنه بد او ، دزدی او بنماییم

میر بودست، ورا چاکر و مأمور کنیم

همه از چنگ ستمهاش همی زاریدند

استخوانهای ورا بر بط وطنبور کنیم

کیمیا آمد و غمها همه شادیها شد

ما چو سایه پس ازین خدمت آن نور کنیم

بی‌نوایان سپه را همه سلطان سازیم

همه دیوان سپه را ملک و حور کنیم

نار را هر نفسی خلعت نوری بخشیم

کوهها را ز تجلی همه چون طور کنیم .......

" مولانا "

مترجم نامه

محمد قاضی مترجم پر آوازه میهن مان خطاب به نجف دریابندری گفته بود :
تو که شه بندر دریای عشقی
چرا باید نجف نام تو باشد ؟

من خواندن کتاب را با کتاب های پیرمرد و دریا و وداع با اسلحه به ترجمه نجف دریابندری آغاز کردم و پس از آن چنان به خواندن کتاب معتاد شدم که داستان پر طول و تفصیل آرزوهای بزرگ اثر چارلز دیکنز را در یک تعطیلی بیست و چهار ساعته خواندم و به پایان بردم.
یادم میآید زمانی که در رادیو رشت کار میکردم در یکی از محله های رشت آپارتمان کوچکی داشتم با یخچالی و چراغ والوری . می نشستم شبانه روز کتاب میخواندم و غذایم هم سیب زمینی پخته بود و چای .
نجف دریا بندری با ترجمه در انتظار گودو مرا با ساموئل بکت و با کتاب تاریخ فلسفه غرب با برتراند راسل آشنا کرد و بعدها با کتاب پیامبر و مرد خشمگین با خلیل جبران نیز آشنایی یافتم .
اکنون وقتی سری به کتابخانه ام میزنم می بینم کتاب مستطاب آشپزی اش در میان دیگر کتابها بمن چشمک میزند . وقتی برای نخستین بار این کتاب را دیدم از خودم پرسیدم نجف دریا بندری را چیکار به آشپزی و سیر و پیاز ؟!
اما کتاب مستطاب آشپزی چنان شیرین است و چنان حلاوتی از برگ برگ آن میبارد که فراموش میکنید آنرا برای یافتن یک دستور آشپزی بدست گرفته بودید . این کتاب را همچون یک رمان پر ماجرا میخوانید و دست آخر مجبور میشوید بروید در خیابان روبرو برای شام شب تان ساندویچی یا پیتزایی فراهم کنید !

محمد قاضی اما ، مرا با دن کیشوت ، زوربای یونانی ، مسیح باز مصلوب ، آزادی یا مرگ ، جزیره پنگوئن ها و نان و شراب آشنا کرد و دست هایم را در دستان شازده کوچولو گذاشت
محمد قاضی در سالهای پایانی عمرش به سرطان حنجره مبتلا شد و برای درمان بیماری اش به آلمان رفت . در آلمان پزشک معالجش به اوگفت بعد از عمل جراحی دیگر نمیتواند حرف بزند ، آیا از این بابت ناراحت نیست ؟
محمد قاضی در جوابش گفت : من از سر زمینی میآیم که حرف زدن قدغن است ، چه اهمیتی دارد که بتوانم یا نتوانم سخن بگویم ؟
محمد قاضی در کتاب خاطرات یک مترجم می نویسد :
در ونیز با عده ای از همسفران به فروشگاه بزرگی رفته بودیم.
فروشنده یکی از آن مغازه ها دختر زیبا رویی بود که از قضا فرانسه هم میدانست و من با او فرانسه حرف میزدم .یکی دو بار بمن نگاه کرد و آخر گفت که شباهت زیادی به اوناسیس میلیونر معروف دارم.
همراهان خندیدند و من گفتم : آری! من همان اوناسیس هستم منهای ثروت بیکرانش . اگر ثروت او را میداشتم حاضر بودی زن من بشوی؟
خندید و گفت : حالا هم حاضرم !

این شعر را دکتر شفیعی کدکنی بمناسبت هشتاد و یکمین سال تولد محمد قاضی سروده است :
قاضیا ! نادره مردا ! بزرگا ! رادا !
سال هشتاد و یکم بر تو مبارک بادا
شادی مردم ایران چو بود شادی تو
بو که بینم همه ایام به کامت شادا
پیر دیری چو تو در دهر نبینم امروز
از در بلخ گزین تا به در بغدادا
شمع کردانی و کردان دل ایرانشهرند
ای تو شمع دل ما پرتوت افزون بادا
عمری ای دوست به فرهنگ وطن جان بخشید
قلمت ، صاعقه هر بد و هر بیدادا
همچنین شاد و هشیوار و سخن پیشه بزی
نیز هشتاد دگر بر سر این هشتادا

10 Comments

11 Shares