گيله ‌مرد : اندر احوال هرمز پسر نوشیروان

۲۳ مرداد ۱۴۰۲

اندر احوال هرمز پسر نوشیروان

( پرسه ای در متون پارسی )

رفیقم- دکتر حسین عابد آملی-دوباره  برایم یک عالمه کتاب آورده است. از تاریخ بلعمی بگیر تا انقلاب مشروطیت پروفسور ادوارد براون. 
این روزها گهگاه ناخنکی به آنها میزنم . یادداشت هایی بر میدارم که اگر عمری و مجالی بود شاید به کارمان آید .

تاریخ بلعمی را می خوانم .از ابو محمد بلعمی. به تصحیح ملک الشعرای بهار. و شیفته نثر شگفت انگیزش میشوم . 

تاریخ بلعمی یا « تاریخنامه بزرگ »ترجمه ای است که بلعمی از کتاب تاریخ پیامبران و‌پادشاهان یا همان تاریخ طبری نوشته محمد جریر طبری بسال ۳۵۲ هجری قمری انجام داده است .

تاریخ طبری از ابتدای آفرینش آدم تا آغاز سده چهارم هجری را در بر میگیرد که بلعمی آنرا بصورت فشرده و آزاد ترجمه کرده است.

با توجه به زمان نگارش این کتاب ، می توان آنرا پس از شاهنامه ابومنصوری قدیمی ترین نثر پارسی دری دانست.

تاریخ بلعمی از کهن ترین نمونه های نثر پارسی است که شمار واژگان عربی در آن بسیار اندک است .

در این کتاب بسیاری از واژگان کهن پارسی یافت می شود که اکنون متاسفانه از یاد رفته اند.

————-
اندر احوال هرمز پسر نوشیروان 

(پس چون پیغامبر صلی الله علیه و سلم از مادر بزاد انوشروان زنده بود . و از پس آن ، هفت سال بزیست پس بمرد و پادشاهی به پسرش رسید هرمز….
پس چون انوشروان بمرد هرمز ملک بگرفت و همه کارها بر وی راست شد .
و داد هرمز چنان بود که از داد انوشروان در گذشت وملک عجم بر وی راست شد و درویشان و ضعیفان را نیکو داشتی و قویان را شکسته داشتی تا قوی و ضعیف همه راست شدند،. قوی بر ضعیف ستم نیارست کردن و جهان از داد وی پر شد . و هر سالی با سپاه بشدی از عراق بسوی دینور و نهاوند . و تابستان آنجا بودی ، و چون برفتی منادی بانگ کردی که هیچکس مبادا که اسب بر زمین کسی اندر راند. و سرهنگی بزرگ را بر آن کار کرده بود . و هر که فرمان نکردی او‌را عقوبت کردی تا از شدن و آمدن سپاه هیچکس را زیان نبودی….

و نیز گویند موبدان قصه بر داشتند و گفتند اندر میان ما جهودان و ترسایان بسیارند . ایشان را از پادشاهی ما بیرون باید کردن.
هرمزگفت : پادشاهی بزرگ را از مخالفت چاره نیست و‌ به پادشاهی بزرگ اندر از هر لونی مردم باشد .
و در ملک عجم هرگز به عدل و داد و انصاف هرمز هیچ ملک نبوده است .و لیکن عیب آن بودش که مردمان بزرگ را خرد داشتی و حق ایشان نشناختی و درویشان و حقیران را بر کشیدی به مرتبه بزرگ . و گفتی تا بر ضعیفان ستم نکنند .و هر که بر ضعیفی ستم کردی او‌را بکشتی….. بدین سبب درویشان او‌را دوست داشتندی و مهتران او‌را دشمن داشتندی …)