عدوی تو نیستم . انکار توام

نقد کوتاهی بر برخی از مضامین شعر دوست شاعرم محمد جلالی چیمه " م- سحر " نوشته ام که گمان میکنم به خواندنش بیارزد 

سحر جان من . میخواهم  برای نخستین بار بعنوان یک دوستدار و خواستار شعرت ترا به نقد بکشانم . میدانم که از من نخواهی رنجید . میدانم که همچون خود من سرشار از درد و نفرت از این جانورانی هستی که بر میهن ما چنگ انداخته اند اما و صد اما منزلت و مقام تو بعنوان یکی از شاخص ترین سخنسرایان عصر ما بسیار بسیار بالاتر و والاتر از آن است که بنشینی و در ذم هیولاهای ترسناکی -که من حتی ذکر نام پلیدشان را در شان و منزلت خودم نمیدانم - بسرایی و چنین واژگان ناب مقدسی را قربانی بی سر و پاهایی کنی که مایه شرم انسان و بشریت هستند . من پیش از این در دیدار کوتاهی که با اسماعیل خویی داشتم عین همین موضوع را با او در میان گذاشتم و گفتم حیف شما نیست که با آن زبان فخیم و آن واژگان شریف در نکوهش خوکان شعر میسرایی ؟ و او حرف هایم را تایید کرد . من شاملو را آنگاه دوست دارم که خطاب به این جانوران میگوید : من دشمن تو نیستم . من انکار توام . وقتی شعرت را میخوانم و می بینم چه گوهر گرانبهایی هستی دلم بدرد میآید که بقول ناصر خسرو : آن در دری گرانبها را در راه نکوهش خوکان به هدر میدهی . سیف فرغانی تنها با یک غزل با مطلع " هم مرگ بر جهان شما نیز بگذرد " بدون آنکه نامی از چنگیز و چنگیزیان و بیابانگردان آدمخوار بکند نه تنها بر زمان و زمانه خود شهادتی راستین داد بلکه برای همیشه در تاریخ ادبیات ایران ماندگار شد . انوری ابیوردی در آن قصیده غرای مشهور خود نه تنها از حمله ترکان غز به خراسان بزرگ ؛ تصویری و شهادتی ماندگار بر جای نهاد بلکه اگر غیر از آن قصیده شعر دیگری نسروده بود همچنان بر تارک تاریخ و ادبیات ما میدرخشید . سحر جان من ؛ همانگونه که میدانی تاریخ ایران در شعر پارسی جریان دارد و چون بقول ارسطو " شعر ؛ صادق تر از تاریخ است " بنا براین شاعر امروز باید بر فاجعه رنجبار سهمگینی که میهن ما را در نوردیده است ؛ شهادتی ماندگار و فرا تاریخی بدهد . سخن من این است که شهادت تاریخی شاعرانه سخنورنازنینی چون شما ؛ نباید به قلمروی نقد و هزل فلان دبنگ خونخواری که امروز بر اریکه قدرت نشسته است تقلیل یابد ؛ چرا که امروز خامنه ای خواهد رفت و بر جای او دبنگ دیگری با زور و شمشیر و خون و دروغ حکم خواهد راند . ماندگاری شعر جاندار شاعر درد مندی چون شما اگر تنها در حیطه نقد و هزل و ذم صاحب قدرتی در جا بزند مسلما ماندگاری کوتاه مدتی خواهد بود و حیف است که انسان فرهیخته سخنوری چون شما ؛ آنهمه واژه های ناب و پاک و یگانه و یکتا را در پای خوکانی بریزد که از آدمیت و شرف و نیکی و عدالت قرنها فاصله دارند . سحر جان . شاملو وار باید بگویی : عدوی تو نیستم ؛ انکار توام ... میدانی که بسیار دوستت میدارم و مرا بابت این فضولی گیله مردانه ام خواهی بخشود . شاد زی نازنین .

واینک پاسخ دوست شاعرم را بخوانید :

گیله مرد عزیزم. اولا ممنون از اظهار لطف و مهرت و به خصوص ممنون از اظهار نظر صمیمانه ات که سرشار از راستی ست. من در یادداشت کوتاهی برایت گفتم که هرگز پیش از آن که کشور ما و نسل ما و به طور کلی مردم ایران ما گرفتار بلای خانمانسوز سلطه سیاسی نظامی استبداد دینی روحانیت شیعه شوند طبع من مطلقا به سیاست و شعر سیاسی گرایشی نداشت درواقع نوشتن شعر سیاسی را اوضاع زمانه از 57 تا امروز بر من تحمیل کرده است و آنچه که گاهی مرا وادار به سرودن و نوشتن در زمینه مسائل روز می کند نیرویی ست که از خود من قوی تراست حقیقت آن است که با دیدن آنچه دیدیم و می بینیم سکوت بر من دشوار شده و می شود. لحظه هایی می رسد که من به خوبی و بدی و ماندگاری یا ناماندگاری شعرم نمی توانم فکر گنم. دردی و رنجی هست که می باید آنرا به زبان بیاورم و نعره ای هست که می باید از جگر برآورم. من هرچه در این زمینه برایت بگویم بهتر از این رباعی ها که در مقدمه کتاب ترانه های سحر آورده ام در این زمینه نمی توانم گفت . فکر می کنم پاسخت را در رباعی های زیر پیدا خواهی کرد. اما تکرار می کنم که ای کاش زمانه توسنی اش را تعطیل کند تا ما هم اوقاتمان را نه صرف اعتراض و انتقاد به حاکمان و ناله و شکوه از دست اوباش بیدادگر ، بلکه صرف آنچه می توانستیم بگوییم و نگفتیم و آنچه می توانستیم بکنیم و نکرده ایم کنیم. باز هم ممنون گیله مرد نازنین. در این رباعی ها به همین موضوع شعر و چرا شعر می گویم و چرا اینچنین می سرایم پرداخته ام .
به جای مقدمه
در حول و حوش شعر

۱
اندیشه و ذوق و رنج، هم خانه شوند
تا رمز گشای دل ِ دیوانه شوند
جان زخمه زند به ساز، تا نغمه و شور
پیوند ِ وجودِ خویش و بیگانه شوند

٣
این بانگ ِ «سحر» که خامُشی نپذیرد
ذلّت نبَرَد، فرامُشی نپذیرد
زان روست صدای بی‌صدایان شعرش
کز اهل ستم، صدا کُشی نپذیرد !

۴
فریاد «سحر» غریو ِ انسان ِ وی است
رنجی ست که درتنیده با جان وی است
گر ساز دلش با تو هم آوازی کرد
زانروست که ترجمان ِ دوران ِ وی است

٥
نفرینِ زمین از آسمان آمده است
انسانیت از ستم به جان آمده است
گر بشنوی از حنجرۀ شعر «سحر»
تاریخ به فریاد و فغان آمده است !
۱۶ /۹ / ۲۰۱۲

٧
من شعر نه بهر نام و نان می‌گویم
نز حاصلِ وهم یا گمان می‌گویم
تا قصۀ بیدادِ زمان می‌گویم
کوبنده چو رعدِ آسمان می‌گویم

٨
من شعر، به سفره، زینت نان نکنم
کالا نکنم، متاعِ دکان نکنم
این طبع، حرام باد برمن اگرش
قربانیِ آزادیِ انسان نکنم !

۱۰
هرچند زمان به کامِ بدخواه بود
گر همسفر تو جانِ آگاه بوَد
از شعر شبت به روشنایی گِرَود
کز شعر به مِهر روشنت راه بوَد !

۱۱
من شعر، ز آوای درون می‌شنوم
وز نغمهء رگ، به موجِ خون می‌شنوم
این قصّه زمن مپرس: «چون می‌گویم؟»
گر بتوانی ببین که: چون می‌شنوم !؟

۱٢
بیرون نبد از عالمِ غم، عالم ِ من
همچون تو، غمِ زمانه آمد غم ِ من
زخم کُهنم به دامِ غربت می‌کُشت
گر شعر نبود بر جگر، مرهم من !

۱۳
من شعر به اقتضای جان می‌گویم
اسرارِ نهفته بر زبان می‌گویم
آئینه صفت رُک و روان می‌گویم
زیرا نه به بوی نام و نان می‌گویم !

۱۴
در من جانی که نکته می‌انگیزد
از نیک و بدِ زمان نمی‌پرهیزد
همچون دودی که شعله‌ای در پی اوست
شعر از نفس سوخته برمی خیزد !

۱۵
گر ذوقِ خوش و طبعِ سخنور ما راست
زانروست که شور عشق درسر مارا ست
وین قامتِ راست چون صنوبر زآنروست
کازادگی ی دلی دلاور مارا ست !
۱٦
ما را رهِ یاوگی سپردن نسزد
وین بار به دوش شعر بردن نسزد
آنروز که سر ، خم آوَرَد طبعِ لطیف
روزی ست که‌ مان به غیر مُردن نسزد!
زمستان ۲۰۱۲

۱٧
گر طبع، سخنور ست و رام است مرا
زان روست که خون دل به جام است مرا
تا مام ِ وطن به کام دشمن بینم
این تیغِ زبان، نه در نیام است مرا !

۱٨
دیریست به نکته‌ای، کلامی، رقمی
دشمن ز زبان من نیاسود دمی
سرخی سخنم ز خون دل رنگی داشت
شعر‌تر من ز رنج من بُرد نَمی !‌
۲۷/۲/۲۰۱۳
۱٩
پیوسته غمی را به غمی بسته کنم
تا نغمه‌ای از غمانِ پیوسته کنم
این حُزن مبین که زاید از دم زدنم
گر دم نزنم، چه با دلِ خسته کنم ؟
۱۹/۱/۲۰۱۳

٢۰
سی سال و سه سال خانه در یاد، مراست
وزمیهن من، همین غم آباد، مراست
فریاد، مگر به چاه می‌باید کرد
زیرا به دهان شعر، فریاد، مراست !

٢۱
این تیغِ سخن که من بر آهیخته‌ام
با بدکُنشِ زمان درآویخته‌ام
تیغی ست که مِهر میهنش صیقل داد
برقی ست کز ین عشق، برانگیخته‌ام
۱۹/۱/۲۰۱۳

٢٢
هرچند مرا بلای جان است این شعر
شادم که شهادتِ زمان است این شعر
آوارِ سکوت را زبان شد، زین روی
فریادِ زبان بُریدگان است این شعر

٢٣
در من وطنی شعله به جان افکنده ست
زان شعله شرر به دودمان افکنده ست
وز دود دلی که در میان افکنده ست
آتشکده‌ای بر این زبان افکنده ست !

٢۴
در من وطنی سرودخوان آمده است
کز بطنِ زمانِ بی‌زمان آمده است
جانش ز تفِ جور، به جان آمده است
زین روست که چونین به فغان آمده است

٢٥
من گوهر شعر ، برخیِ نان نکنم
جانمایهء جان، متاعِ دکاّن نکنم
این طبعِ روان مباد بامن، اگرش
تقدیم به آزادی انسان نکنم !
فوریه ۲۰۱۳
۲۶
وجدانِ زمانه داوری داد مرا
با مهرِ وطن دلاوری داد مرا
تا لعنتِ تاریخ نثار تو شود
ایّام، زبانِ شاعری داد مرا
۲۵. ۱. ۲۰۱۳

چهار تا اندرز عالمانه !!

آقا ! اگر دل تان میخواهد شاعر و نویسنده و دانشمند و کاشف عالیمقامی بشوید حتما روزی سه چهار بار دوش بگیرید ؟ 

چرا دارید میخندید ؟ خیال میکنید شوخی میکنم ؟ 

خدا بسر شاهد است ما اصلا قصد شوخی نداریم . شوخی مان کجا بود آقا ؟ 

آقا ! ما صبح که از خواب بیدار میشویم می بینیم کله مبارک مان چنان خالی است که به کدوی حلوایی میگوید زکی ! میرویم نان و پنیری میخوریم و میرویم دوش بگیریم برویم پی بد بختی هایمان . وقتی داریم دوش میگیریم هزار جور فکر و خیال بسرمان میزند . هزار تا نکته باریک تر از مو به یاد مان میآید  . هزار تا سوژه ناب و  تر و تازه به ذهن مان میرسد  . ما هم تند تند سر و صورتی صفا میدهیم و میآییم پای کامپیوتر و کشفیات عجیب و غریب مان را قلمی میفرماییم . 

اصلا آقا ! خاصیتی که در دوش گرفتن است در دود چراغ خوردن و دانشگاه رفتن و کتاب خواندن و اینحرفها نیست . مگر شما یاد تان رفته که همین آقای ارشمیدس  نازنین خودمان  توی خزینه حمام بود که به آن کشف محیر العقول علمی نائل شد ؟ بنا براین سعی کنید مثل خود ما روزی سه چهار بار دوش بگیرید تا شاعر و نویسنده و کاشف و هنرمند وسر انجام  خسر الدنیا و الآخره بشوید . 

اما آقا ! اجازه بفرمایید خدمت تان یک اعترافی هم بکنیم . ما امروز که داشتیم دوش میگرفتیم بخودمان گفتیم  اگر فرضیه مان درست باشد لابد  این جناب حضرت مولانای عزیز مان که چنان مثنوی سنگین رنگین کت و کلفتی را سروده است باید تمامی عمرش توی خزینه حمام نشسته باشد دیگر ؟ کمی با خودمان کلنجار رفتیم و بخودمان نهیب زدیم که : آقای گیله مرد ! آخر ترا چه کار به معقولات ؟ مرد حسابی برو کشک و ماست ات را بفروش و پرت و پلاهایت را بنویس . 

به این میگویند شانس !

در آلمان ؛ یک خانم و آقای محترمی میروند پارک جنگلی شهرشان تا هوایی بخورند و نفسی تازه کنند .  زیر درختی می نشینند و آتشی روشن میکنند و از این در و آن در سخن میگویند .
ناگهان از بالای درخت یک گونی سنگین و رنگین می افتد روی سرشان .  وقتی گونی را باز میکنند می بینند حدود دویست هزار دلار مامانی توی گونی چپیده است و دارد به آنها چشمک میزند .
اینکه این گونی پر از پول بالای درخت چیکار میکرده است والله خودمان هم بی خبریم .  اگر اصل خبرش را میخواهید بخوانید آخرین شماره مجله تایم را ورقی بزنید تا شما هم مثل ما دو تا شاخ تر و تمیز روی کله تان سبز بشود .
حالا اگر ما ناپرهیزی کرده بودیم و رفته بودیم پای آن درخت تا هوایی تازه کنیم و نفسی بکشیم اگر صد تا سنگ و سنگریزه و کلوخ به کله مبارک مان اصابت نمیفرمود دستکم به مصداق  " محنت زده را ز هر طرف سنگ آید " جناب آقای باریتعالی به ابابیل محترم شان امر میفرمودند تا بر فرق سرمان خرابی بفرمایند و حال مان را جا بیاورند .
شاید به همین خاطر است که یک شاعر فلکزده بی پول درمانده  بد شانسی خطاب به آقای باریتعالی چنین گفته است :
دولت به خران دادی و نعمت به سگان
پس ما به تماشای جهان امده ایم ؟ 

گنجشک ها
داشتم از پشت پنجره , گستره سبز و رنگین بیرون را نگاہ میکردم
چند تا گنجشک جیک جیک کنان دانه بر می چیدند و در عین حال مواظب دور و برشان هم بودند نکند گربه ای از راه برسد و لقمه چرب شان کند، از خودم پرسیدم : آیا هراس گنجشک ها از گربه هاست یا از ما آدمیان ؟
به یاد شعری افتادم که سال ها و سال هاست در ذهن و ضمیر من تکرار میشود و تکرار میشود :
تو چرا میگویی
انسان خوب است
وعطوفت با اوست ؟
بسر حوض نگر
که کبوترهای چاهی
با تردید وهراس
قطره آب تلخی
به گلو می ریزند

ما اهالی محترم روستا

آقا ! ما بد جوری میانه مان با جناب مولانا شکر آب شده !

چه فرمودید؟ کدام مولانا؟

همین جناب جلال الدین محمد مولوی دیگر

میفرمایید چرا ؟ حالا خدمت تان عرض میکنیم.

جناب مولانا میفرمایند:

هر که روزی ماند اندر روستا

تا به ماهی عقل او ناید بجا!

یک جای دیگر هم میفرمایند : ده مرو ! ده مرد را احمق کند.

راستش ما نمیدانیم ما اهالی محترم روستا نشین چه هیزم تری به این جناب مولانا فروخته بودیم که چنین شعر جانگزایی را در حق ما سروده اند و دل مان را به درد آورده اند.

ما بیست و چند سالی است در این ینگه دنیا درروستا - شهری زندگی میکنیم که سبز ترین درختان عالم را دارد .آهو و بوقلمون و بلدرچین و کبک و تیهو و روباه و سمور دارد. حتی اسم خیابان مان " بلدرچین خرامان " است ( Quail Hollow )
یک طرفش جنگل است و انبوه دار و درخت ؛ طرف دیگرش دریاچه . قوهای سپید و اردک و غاز دارد . صبحها و شبهایش پاک ترین و ناب ترین هوای دنیا را تنفس میکنیم . آدم هایش هم با آدمهای هیچ جای دنیا فرقی ندارند . میروند سر مزرعه و باغ و باغستان و کسب و کار و اداره شان و شب ها میآیند خانه شان تلویزیون نگاه میکنند و آبجویی و شرابی و آبمیوه ای می نوشند و گهگاه هم توی کلیسایی؛ کنشتی؛ عبادتگاهی؛ معبدی؛ بدرگاه حضرت باریتعالی دعا میکنند و هیچ هم عقل شان از سر مبارک شان نپریده است.

ما جسارتا عرض میکنیم که : اگر قرار باشد این شعر جناب مولانا را معیار ارزیابی آدمها قرار بدهیم توی ایران خودمان دستکم شصت در صد آدمها باید عقل از کله مبارک شان پریده باشد چرا که شصت درصد اهالی محترم ایران یا روستا نشین اند یا اینکه خاستگاه روستایی دارند.

شما به همین وزیران و وکیلان و استانداران و دالانداران و کله گنده های حکومت نکبتی اسلامی نگاهی بفرمایید . از بالا تا پایین شان روستا زاده اند و اگر یک من ارزن روی سرشان بریزی یک دانه اش پایین نمیآید اما ملاحظه میفرمایید که چنان عقل کلی بوده اند که آمده اند با وعده و وعید و زبان بازی و شعر و شعار مملکت مان را از چنگال ما فکل کراواتی های شهر نشین بدر آورده و خود مان را به گورستان و آوارگی و تبعید فرستاده اند و حالا هم دنیا را روی انگشتان پلید خودشان می چرخانند.

اگر جسارت نباشد و به تریج قبای کاسه های داغ تر از آش بر نخورد باید خدمت تان عرض کنیم که برخی از این شاعران عظیم الشان و فلاسفه عزیز مان گاهی از روی بخار معده فرمایشاتی فرموده اند که آدمیزاد روی کله اش اسفناج سبز میشود.
------------------
بعد التحریر : این دوست نازنین ما - آرا عبد - توضیح عالمانه و روشنگرانه ای پیرامون نگاه مولانا به پدیده های هستی مرقوم فرموده اند که حیفم میآید در حاشیه بماند و از نگاه کنجکاوانه و پرسشگرانه اهل خرد دور افتد . به همین دلیل عین نوشته ایشان را همراه با سپاس بسیار اینجا نقل میکنم بااین اشارت که : حتی برای پیر مردانی چون ما هنوز هم برای آموختن و یاد گرفتن دیر نیست . ایشان مرقوم فرموده اند :
...... مولوی اولین شاعر شهری ماست و نه دهقان است مثل فردوسی و نه آواره چون ناصرخسرو . درباری هم نیست شعرش هم مثل خودش قدم زدن در خیابان را می ماند و پیاده روی به معنای مواجهه دم به دم یا چیزهای تازه است: کالا هایی که برای اولین بار در ویترین ها می بینیم، تغییرات فضای خیابان ها و مغازه ها، و از همه مهم تر عابران پیاده.
کتاب مثنوی، به لحاظ تعدد و تکثر ایده ها و تفکرها و همچنین به لحاظ فقدان انسجام فرمی آن، کتابی حیرت انگیز است مثل هزار ویک شب . از رادیکال ترین و پیشروترین ایده هایی که بسیار از زمان خود جلوترند، تا متحجرترین ایده ها در آن به وفور یافت می شود،مولوی انسانی شهرنشین است و شیفته شهر و فضای آن، و بیزار است از روستا و فرهنگ روستانشینی دلیل دیگرش هم اینکه زبان مولوی زبان قرآن است. در قرآن ده (قریه) به جایی گفته میشود که افراد با ایمان حضور ندارند:
سوره یس
وأضرب لهم مثلاً اصحاب القریة اذ جائها المرسلون (۱۳)
میبینید که به یک شهر بزرگ (أنطاکیه) که اهالی آن کافرند میگوید ده (قریه) ولی چند آیه بعد وقتی در همین ده یک نفر (حبیب نجار) ایمان می آورد به آن می گوید شهر:
و جاء من أقصا المدینة رجل یسعی قال یا قوم إتبعوا المرسلین (۲۰)

در همین شعر اخیر نیز همین استعاره وجود دارد

دو صد إإ

آقا ! آدم وقتی با خودش تنها می شود فکر های عجیب و غریبی به کله اش می آید ٫ بهمین خاطر است که می گویند: سلمانی ها وقتی بیکار می شوند سر خودشان را می تراشند !
ما داشتیم با خودمان فکر میکردیم بجای ” دویست “ چرانمیگوییم دو صد؟
اصلا آقا! سیصد یعنی چه؟ یعنی سی تا صدتایی که میشود سه هزار تا ؟ پانصد یعنی چه ؟هزار چه معنایی میدهد؟ چرابجای هزار نمیگوییم ده صد؟
پرسش ما این است که این دویست و سیصد و پانصد و هزار از کجا آمده اند؟
امریکایی ها وقتی میخواهند بگویند هزار و هفتصد ، میگویند هفدہ صد ، وقتی میخواهند بگویند هزار و صد ، میگویند یازده صد
حالا ما میخواهیم یک طرح تحقیقاتی بشما آدم های بیکار بدهیم که بروید تحقیق بکنید و دود چراغ بخورید وبما بفرمایید این کلمات دویست و سیصد و پانصد و هزاراز کجا آمده اند
ما میخواهیم از شما چیزی یاد بگیریم؛ اخم های تان را هم لطفا باز بفرمایید و هی نق نزنید و نگویید این آقای گیله مردبما مشق شب داده است

مادر بزرگ .....

حسین آقا مادر بزرگش را آورده است امریکا . 

مادر بزرگ که حالا در مرز هفتاد و چند سالگی پرسه میزند آمده است امریکا تا نوه نتیجه هایش را ببیند . 

چند سال پیش ؛ اخوند ها یکی از پسر هایش را کشته اند . مادر بزرگ هنوز عزادار است . تا آخر عمرش هم عزادار خواهد بود . لباس سیاه می پوشد و چارقد سیاه بسر میگذارد .  هر وقت چشمش به جوان های هفده هیجده ساله می افتد آهی از ته دل میکشد و اشک هایش بی اختیار سرازیر میشود . 

مادر بزرگ دو سه روزی مهمان ما هم بود . تنگی نفس داشت و همه استخوان هایش هم درد میکرد . 

یک روز بردمش دکتر . بردمش بیمارستان نزدیک خانه مان که یکی از دکتر هایش دوست ماست . آقای دکتر با محبت و دلسوزی و خوشرویی مادر بزرگ را پذیرفت و از من خواست همه حرف هایش را مو بمو برایش ترجمه کنم . 

مادر بزرگ در آمد که : آقای دکتر ! گمان کنم سردی ام شده باشد !

آقای دکتر چشم هایش را به دهانم میدوزد که : مادر بزرگ چه میگوید ؟ 

میگویم : ببین دکتر جان ! خدا بسر شاهد است این حرف های مادر بزرگ ترجمه شدنی نیست . 

میگوید : چطور ترجمه شدنی نیست ؟ 

میگویم : میدانی دکتر جان ؛ این بیماری خاصی که مادر بزرگ از آن حرف میزند در هیچ جای دیگر دنیا وجود ندارد ؛ فقط ما ایرانی ها هستیم که گاه سردی مان میشود گاه گرمی مان !

مادر بزرگ دوباره به سخن در میآید و میگوید : پسرجان !به این آقای دکتر بگو که از کف پا تا روی شانه هایم آتش گرفته است !

دوباره میمانم معطل که خدایا این را دیگر چطوری ترجمه کنم ؟ اما به هر جان کندنی بود به دکتر حالی میکنم که مادر بزرگ چه میگوید .

آقای دکتر حدود یکساعت مادر بزرگ را معاینه میکند و میخواهد برایش نسخه بنویسد . مادر بزرگ رو بمن میکند و میگوید : پسر جان ! تا یادم نرفته به این آقای دکتر بگو که شبانه روز توی دل و روده ام انگار رخت می شورند !!

آقای گاچو ....

سال 1984 بود . با یک ویزای سه ماهه توریستی وارد بوئنوس آیرس شده بودیم .  چند ماهی بود که جنگ فالکلند با شکست آرژانتین و سقوط دولت نظامی آن کشور به پایان رسیده بود و یک حکومت غیر نظامی به رهبری آقای رائول آلفونسین قدرت را به دست گرفته بود . 

میخواستیم به امریکا بیاییم . خیال میکردیم حالا در سفارت امریکا حلوا حلوای مان میکنند و بی اما و اگر و انشاء الله ماشا ءالله به ما ویزای ورود به ینگه دنیا خواهند داد . 

یک روز کفش و کلاه کردیم و رفتیم سفارت امریکا . آنوقت ها مثل امروز نبود که از ترس آدمخواران اسلامی سفارتخانه ها در قلعه های هزار تو پنهان شده باشند . 

رفتیم به قسمت کنسولگری . آقای کنسول همینکه چشمش به ما افتاد پرسید : فرمودید از کجا میآیید ؟ 

گفتیم : ایران .

با نا باوری پرسید : کجا ؟

گفتیم : ایران 

 بعدش نگاهی به پشت و روی پاسپورت مان انداخت و گفت : عجب ؟ عجب ؟ حالا چرا همه جای دنیا را ول کرده اید و آمده اید آرژانتین ؟ 

گفتیم : والله داستان ما داستان درازی است پر آب چشم . فقط این را به عرض مبارک تان برسانیم که آرژانتین تنها کشور دنیا بود که میشد ویزا گرفت و از بهشت آقای امام خمینی گریخت . 

دراز نای شب ازچشم درد مندان پرس 

تو قدر آب چه دانی که بر لب جویی ؟ 

آقای کنسول ده بیست صفحه فرم های رنگ وارنگ جلوی مان گذاشت و یک خودکاری هم به دست مان داد و گفت : پرش کنید . 

ما هم به امید اینکه همین امروز ویزای مان را خواهد داد نشستیم و فرم ها را پر کردیم ودادیم دست شان . 

آقای کنسول که مرد مهربان سرد و گرم چشیده روزگار بود فرم ها را گرفت و نگاهی به آنها انداخت وگفت : 

سفارت امریکا در بوئنوس آیرس بخش مهاجرت ندارد . ما باید پرونده تان را بفرستیم واشنگتن تا روزی روزگاری یکی از اداره مهاجرت امریکا بیاید اینجا با شما مصاحبه بکند و تکلیف تان را روشن بفرماید . 

گفتیم : چقدر باید منتظر بمانیم ؟ 

گفتند : هیچ معلوم نیست ؛ سه ماه ؛ شش ماه ؛ یکسال ؛ دوسال ؛ چهار سال . هیچ معلوم نیست . 

توی دل مان گفتیم : 

تا گوساله گاو شود ؛ دل صاحبش آب شود .

 لاجرم دلخور و نومید سپر انداختیم و دم مان را گذاشتیم روی کول مان واز سفارت آمدیم بیرون . 

یکی دو ماهی گذشت و دیدیم نه دختر دنیاییم و نه پسر آخرت و ویزای سه ماهه مان هم دارد تمام میشود . به خودمان گفتیم : نه زمستان خدا به آسمان میماند نه مالیات دولت بر زمین  بنا براین یک روز رفتیم اداره مهاجرت بوئنوس آیرس تا قصه پر غصه مان را برای بنده خدایی شرح بدهیم و ویزای مان را با من بمیرم تو بمیری تمدید کنیم .اما بقدرتی خدا هیچ تنابنده ای در آ« اداره عریض و طویل به زبان انگلیسی آشنا نبود و ما هم یک کلام اسپانیولی نمیدانستیم . رفتند دختر خانم چاق و چله ای را آوردند که مترجم ما باشد اما از شانس خوش مان آن پریروی نازنین غیر از یس و نو یک کلام دیگری نمیدانست . لاجرم با زبان بی زبانی و با چه مرارتی حالی شان کردیم که ویزای ما ن را تمدید بفرمایند . ما را فرستادند پیش آقای رییس کل . آقای رییس کل هم از بیخ عرب بودند و یک کلام انگلیسی نمیدانستند ؛ با این وصف پاسپورت مان را گرفتند و دو سه خطی به زبان اسپانیولی در یکی از صفحاتش نوشتند و یک مهر گل و گنده ای هم رویش زدند و به ما فرمودند : خوش گلدی ! ما هم خوشحال و خندان آمدیم به همان هتلی که چند گاهی بود جل و پلاس مان را آنجا پهن کرده بودیم . بعدش رفتیم سراغ یک بنده خدای آرژانتینی که دو کلام انگلیسی بلد بود .گفتیم : آقا جان !قربان شکل ماه تان برویم ما . میشود بما بفرمایی توی این  پاسپورت بی صاحب شده مان چه نوشته اند و چند ماه ویزای مان را تمدید کرده اند ؟ 

تو را که دیده ز خواب و خمار باز نباشد 

ریاضت من شب تا سحر نشسته چه دانی ؟ 

آن آقای محترم هم نگاهی به پاسپورت مان انداختند و فرمودند :  َشما از دولت آرژانتین تقاضای پناهندگی سیاسی کرده اید !

گفتیم : ما ؟ پناهندگی سیاسی ؟ ما به گور پدر مان بخندیم از دولت آرژانتین تقاضای پناهندگی سیاسی کرده باشیم . ما فقط تقاضای تمدید ویزای مان را کرده ایم 

فردایش بمصداق  "ما نه مال داریم دیوان ببرد نه ایمان داریم شیطان ببرد " دوباره راه افتادیم و رفتیم اداره مهاجرت و آنجا کلی داد و قال راه انداختیم که : ای پدر سوخته های انگلیسی ندان ! ما کی از دولت شما تقاضای پناهندگی کرده ایم ؟ 

خلاصه آنقدر گرد و خاک کردیم که نامه ای به دست مان دادند و گفتند بروید وزارت کشور . 

فردایش با توپ و توپخانه  رفتیم وزارت کشور . خدا را هزار مرتبه شکر که یک آقای محترمی آنجا بود که می توانست چهار کلام انگلیسی حرف بزند . 

با احترامات فائقه بعرض مبارک شان رساندیم که : اگر چه گشنه را در بیابان ؛ شلغم پخته به ز نقره خام ؛ اما ما قصدمان رفتن به امریکاست و ابدا هم از دولت آرژانتین تقاضای پناهندگی سیاسی نکرده ایم . 

از طلا گشتن پشیمان گشته ایم 

مرحمت فرموده ما را مس کنید . 

 آن آقای محترم که فوت و فن کاسه گری را خوب بلد بودند  ؛ دم مان را گذاشتند لای بشقاب و کلی عزت و احترام بارمان کردند 

وشروع کردند به نصیحت مان که : 

- جناب آقای رخاب نخاد !آرژانتین کشور پهناور بسیار ثروتمندی است . اگر شما بخواهید در آینجا بمانید ما در هر نقطه آرژانتین که بخواهید چندین هکتار زمین بشما میدهیم که بمانید و کشاورزی کنید و خوش باشید !

در جوابش در آمدیم که : پدر آمرزیده ! من از بهر حسین در اضطرابم - تو از عباس میگویی جوابم ؟  اگر قرار بود کشاورزی کنیم توی مملکت خودمان مگر بیل به کمر مان زده بودند ؟ نا سلامتی هفت پشت مان کشاورز بوده اند و پدر بزرگ خدا بیامرزمان هم یکی از آن بزرگ عمامه داران فئودال بوده است . ما اینجا آمده ایم از ترس اینکه نکند نهیب حادثه بنیاد ما ز جا ببرد .

آن آقای محترم که نامش چیزی شبیه روبرتو ؛ ریکاردو یا اسمی در همین مایه ها بود اول کمی به تریج قبای مبارک شان بر خورد اما جوانمردی فرمودند و دو سه خطی توی پاسپورت مان مرقوم فرمودند که : بله !آقای رخاب نخاد و توابع !از دولت آرژانتین تقاضای پناهندگی نفرموده اند و بنا براین ویزای اقامت شان برای یکسال تمدید میشود .

باری ؛ تا آن آقای مامور امریکایی به آرژانتین برسد و کار مان را راه بیندازد چهار سال و نیم در آرژانتین ماندیم و رفتیم یک بقالی باز کردیم و بقول ناصر خسرو  شدیم بقال خرزویل !

امروز پس از سی و چند سال وقتی به پشت سرمان نگاه میکنیم به خودمان میگوییم : عجب حماقتی کردیم ها !کاشکی همانجا مانده بودیم و شده بودیم یک گاچوی آرژانتینی و اسم مان هم شده بود سینیور اسن رخاب نخاد !

ریدمان ....

از من می پرسد : آقای گیله مرد ! روضه رضوان یعنی چه ؟
میگویم : روضه رضوان ؟
میگوید : همان که حضرت حافظ میفرماید : پدرم روضه رضوان به دو گندم بفروخت ...
میگویم : یعنی باغ بهشت . فردوس . جنت . پردیس . خلد برین .  یعنی همان جایی که فرشتگان هفتاد ذرعی دارد و به هریک از شیعیان مرتضی علی یک قصر هشتاد طبقه با هشتاد هزار فرشته هشتاد ذرعی میرسد !
میگوید : اینها را از خودت در آورده ای ؟ هر چه باشد بالاخره  " روزنومه چی " هستی و راه و رسم هوچیگری را خوب میدانی دیگر !
میگویم : نه ! به دستان بریده حضرت عباس از خودم در نیاورده ام . علامه مجلسی و آیت الله دستغیب شرح و تفصیلاتش را در کتاب های شان آورده اند . میخواهی کتاب هایشان را بهت قرض بدهم ؟
میگوید : نه ! حوصله خواندن اینجور کتاب ها را ندارم . اما یک سئوال دیگری هم داشتم .
میگویم : دیواری از دیوار ما کوتاه تر گیر نیاورده ای ؟ چرا یقه آیات عظام و علمای اعلام را نمیگیری ؟
میگوید : چرا آقای باریتعالی آدم و حوا را از بهشت بیرون انداختند ؟
میگویم : بخاطر خوردن چهار دانه گندم .
میگوید : گندم ؟ خب اگر گندم نمیخوردند که از گشنگی هلاک میشدند .
میگویم : راستش چون توی بهشت توالت عمومی نبود لاجرم آقای باریتعالی آنها را از بهشت بیرون انداخت تا به خلد برین ریدمان نزنند .
سرش را می خاراند و میگوید : آها ! حالا فهمیدم . پس آقای باریتعالی آدم و حوا را به زمین فرستاد تا خودش و فرزندانش بیایند روی این کره خاکی ریدمان بزنند ! 

توانا بود هر که نادان بود

آقا ! ما امروز تصمیم گرفتیم خانه بمانیم و سر کار نرویم . بخودمان گفتیم : گور پدر مال دنیا ! آخر چقدر باید سگدو بزنیم بخاطر یک لقمه نان ؟ مرده شور چنین نانی را ببرد . ماهها میگذرد و ما آنچنان بخود گرفتاریم که رنگ آسمان را نمی بینیم . اصلا نمی فهمیم بهار کی آمد و کی رفت . اصلا سالهاست زیر هیچ آسمانی دراز نکشیده ایم و به ماه و ستاره ای  چشم ندوخته ایم . اصلا با تراکتور و بولدوزر و نمیدانم کمباین و شتر و الاغ تفاوتی نداریم . آیا بدنیا آمده ایم تا شبانه روز مثل خر عصاری دور خودمان بچرخیم و جان بکنیم و قسط خانه و ماشین و بیمه وسهم  عمو سام لعنتی را بدهیم ؟
بله آقا ! ما امروز به خودمان مرخصی داده ایم و میخواهیم اینجا با شما کمی درد دل بکنیم .
ما دیشب نا پرهیزی کردیم و پس از ماهها رفتیم شب شعر . جایتان البته خالی بود . گوشه ای نشستیم و رفتیم توی نخ جماعت شاعر و نویسنده و نمیدانم فیلسوف و اهل ادب . نم نمک چای کهنه جوش تازه دم مان را می نوشیدیم و به شعر های آقایان و خانم ها گوش میدادیم .
همین حضور یکی دو ساعته مان در این شب شعر ؛ یکی دو تا درس گرانبها بما داد . اولیش اینکه متوجه شدیم که کل پیکره شعر و ادبیات مان یک پیکره اخلاقی است . یعنی اینکه از هزار سال پیش تا امروز همه شاعران و سخنوران مان ( البته به استثنای حافظ )  هر حرف و سخنی که بمیان کشیده اند چهار تا موعظه و پند های اخلاقی آبدوغ خیاری  هم لابلای آنها چپانده اند که لابد جماعت ایرانی را به راه راست هدایت بفرمایند : ز نیرو بود مرد را راستی ! توانا بود هر که دانا بود .  دروغ نگو . دوست داشته باش . مهر بورز . حسود نباش .  . کج منشین . راست برو . راستگو و صادق باش . یعنی همان پرت و پلاهایی که قرن هاست ملایان پروار پلشت روی منبر های شان نشخوار میکنند . و وقتی خوب نگاه میکنی می بینی که در همین هزار سال گذشته در هیچ جای جهان جامعه ای به پلیدی و پلشتی جامعه خودمان وجود نداشته است .
نکته دوم اینکه : آقا ! ما به معجزه میکروفن ایمان آوردیم . نمیدانیم چه خاصیت و جادبه ای در همین میکروفن لاکردار است که تا بدست یکی می افتد دیگر حاضر نیست آنرا از کف بدهد و گهگاه باید چماقی ؛ چکشی ؛ گزلیگی ؛ چیزی فراهم کرد تا بتوان این میکروفن لعنتی را از چنگ فلان شاعر و فیلسوف و ادیب در آورد .
باری . ما میخواستیم دو کلام با شما درد دل کنیم اما نمیدانیم چطور شد که دوباره رفتیم سراغ پاچه گیری این و آن .
کدام شاعر است که فرموده است :
درختی که تلخ است وی را سرشت
گرش بر نشانی به باغ بهشت
سر انجام حنظل ببار آورد
همان میوه تلخت بار آورد .
حالا حکایت ماست .